اکثر سازها در پنج خانواده قرار میگیرند: سازهای زهی، سازهای بادی-چوبی، سازهای بادی-برنجی، سازهای کوبهای و صدای انسان. از بین این پنج خانواده، سازهای کوبهای قدیمیترین سازهای ساختهی بشر هستند و تنوع شگفتانگیزی در اندازه، شکل، صدادهی و شیوهی نوازندگی دارند.
ساز کوبهای (Percussion Instrument) چیست؟
خانوادهی سازهای کوبهای از ممبرافونها (پوست صداها) و ایدیوفونها (خودصداها) تشکیل میشود. صدا در سازهای ممبرافونها یا درامز، از طریق ضربه بر روی غشایی که محکم بر روی قاب کشیده شده است، ایجاد میشود. ایدیوفونها سازهایی هستند که صدا در آنها با لرزش خود ساز در واکنش به ضربه تولید میشود. نوازندگان سازهای کوبهای (پرکاشنیستها) سازهای خود را با دست یا توسط ادواتی که مخصوص ضربه زدن هستند (مانند چوب درام، چکش درام، ترکه یا برس سیمی) مینوازند.
در ادامهی این مقاله به معرفی 43 نوع از سازهای کوبهای می پردازیم.
19 نوع ساز کوبهای ممبرافون (پوست صدا)
تقریبا در همهی ژانرهای موسیقی از نوعی درامز استفاده شده و انواع بیشماری از درامز (طبل/ سازهای کوبهای) در فرهنگهای مختلف جهانی وجود دارد، از جمله؛
1. کونگا (Conga):
کونگاها طبلهای بلند و محکمی هستند که روی زمین یا بر روی پایههایی سخت قرار میگیرند.
2. بانگو (Bongo):
بانگوها طبلهای دستی بلندی هستند که از کونگاها کوچکتر بوده و صدایی با فرکانس بالاتر تولید میکنند.
3. تیمبالز (Timbales):
تیمبالز، طبلهای فلزی کوچکی هستند که روی پایه نصب شده و با چوبک نواخته میشوند. نوازندهی تیمبالز معمولا در مجموعهی ساز خود دارای دو طبل (تیمبالز)، یک زنگ گاو (cowbell) و شاید یک وودبلاک است.
4. مریدانگام (Mridangam):
تصور میشود مریدانگام قدیمیترین نوع طبل است که هنوز مورد استفاده قرار میگیرد. مریدانگام در سمتهای راست و چپ دارای دو صفحه برای کوبش است. نوازندگان سنتی این ساز برای کاهش صدای آن در هنگام نوازندگی، ترکیبی از آرد و آب را بر روی صفحهی سمت چپ آن قرار میدهند.
5. طبله (Tabla):
طبله رایجترین ساز کوبهای در موسیقی سنتی هند است که معمولا با یک سیتار همراه میشود. این ساز از دو طبل تشکیل شده؛ یک طبل «مذکر» که صدای باس ایجاد کرده و یک طبل «مونث» که صدای تنور دارد.
6. جمبه (Djembe):
جِمبه یک طبل آفریقایی به شکل جام است که در بین زانوهای نوازنده قرار گرفته و توسط دست نواخته میشود.
7. تاکینگ درام (Talking drum):
این ساز، درامی به شکل ساعت شنی است که سرهای آن در دو طرف قرار گرفتهاند. سازهای تاکینگ درام (درام سخنگو) نام خود را از این تصور گرفتهاند که میتوانند صداهای گفتار انسان را تقلید کنند.
8. انگوما (Ngoma):
انگوما سازی آفریقایی به شکل بشکه است که روی زمین قرار میگیرد و نوازنده با چوبهای بزرگ به آن ضربه میزند.
9. باس درام ارکسترال (Orchestral bass drum):
این ساز شبیه به باس درام موجود در مجموعه درام استاندارد است، اما قطر بسیار بیشتری دارد. باس درام کلاسیک از یک قاب آویزان میشود. این ساز با ضربه، توسط یک چکش دستی نواخته میشود.
10. درام تنور (Tenor drum):
فرکانس این ساز بالاتر از «درام باس» و پایینتر از «درام اسنِر» است. شکل آن گرد بوده و عمق متوسط دارد. این ساز توسط چکش یا چوب درام نواخته میشود.
11. ساید/ اسنر درام (Side/Snare drum):
در موسیقی کلاسیک برای توصیف «اسنر درام/ Snaredrum» از کلمهی «ساید درام/ Side drum» که معمولا سیم آن غیرفعال است، استفاده میشود. «ساید درام» (چه عضوی از مجموعهی استاندارد درام باشد یا نباشد) ویژگی برجستهی اکثر موسیقیهای کلاسیک معاصراست.
12. بودران (Bodhran):
بودران یک طبل سنتی ایرلندی است که گاهی اوقات در موسیقی ارکستری استفاده میشود، به ویژه هنگامی که آهنگسازان اهل جزایر بریتانیا یا ایرلند هستند. بودران شبیه به ساز تمبورین بدون صدای جلینگ جلینگ است. این ساز با چوبک کوچک نواخته میشود. اکثر بودرانها هنوز با پوست واقعی بز ساخته میشوند.
13. تیمپانی (Timpani):
این ساز با نام «کِتِل درام/ Kettle drum» نیز شناخته میشود. مجموعهی این ساز شامل طبلهای عظیمی است که در مقابل نوازنده قرار میگیرند و نوازنده با چکشهای نمدی به آنها ضربه میزند. گام تیمپانی را میتوان توسط یک پدال پا که سر درام را شل و سفت میکند، تنظیم کرد.
14. کیک درام (Kick drum):
این ساز که با نام «باس درام» نیز شناخته میشود، یک طبل بزرگ، با صدای عمیق است که روی زمین قرار گرفته و با پدال پا نواخته میشود.
15. اسنِر درام (Snare drum):
«اسنر درام» یک طبل درخشان و شگفتانگیز با سیمهای فلزی (در زیرسطح پایینی آن) است. این ساز معمولا توسط دست غیر عادت نوازنده نواخته میشود. اسنر درامهای بزرگتر که به بدن متصل میشوند، پایهی اصلی موسیقی گروه رژه هستند.
16. فلور تام (Floor tom):
یک طبل تام تام، با صدای عمیق و کوک بم است که بر روی پایه و نزدیک به دست غالب نوازنده قرار میگیرد.
17. رَک تام (Rack tom- گاها Hi Tom و Low Tom نیز نامیده میشود):
این جفت طبل تام تام، در بالای «کیک درام» قرار میگیرند و صدایی با فرکانس بالاتر از «فلور تام» ایجاد میکنند.
18. تمبورین (Tambourine):
تمبورین در خاورمیانه، میتواند بخشی از یک مجموعهی درام باشد یا به عنوان یک ساز مستقل عمل کند و یا در بالای «های هَت» قرار گیرد. تمبورین میتواند دارای پوسته باشد یا اینکه به طور انحصاری از طریق زنگهایش که دیسکهای فلزی هستند و در اطراف قاب تنبورین نصب شدهاند، صدا تولید کند. برخی نوازندگان ساز پاندیرو را انتخاب میکنند که از خانوادهی نزدیک تمبورین سنتی است. (تفاوت اصلی پاندیرو داشتن قابلیت کوک برخلاف تمبورین است)
19. سوردو (Surdo):
یک ساز برزیلی فاقد کوک است که از «باس درام» مشتق شده و با چوبکهای دستی نواخته میشود.
24 نوع ساز کوبهای ایدوفون (خودصدا)
صدا در سازهای کوبهای ایدوفون بر اثر ضربه و ارتعاش خود بدنه/ کل ساز، ایجاد میشود. سازهای ایدوفون بسیاری وجود دارند، از جمله:
1. سنج (Cymbals):
بیشتر سنجها، صفحههای خمیده از جنس برنج هستند که در اندازههای مختلف ساخته میشوند. سنجهای یک مجموعهی درام؛ «های هَت/ Hi hat»، «سنج راید/ Ride Cymbal»، «سنج کِرَش/ Crash Cymbal» و «اسپلش سیمبال/ Splash Cymbal» هستند که هر کدام بر روی پایهی سنج نصب شده و با ضربه نواخته میشوند. سنجهای ارکستر و گروه رژه در حالت جفت دستی وجود دارند و بر اثر لغزاندن یکی بر روی دیگری صدا ایجاد میکنند. سنج های انگشتی، همانطور که از نامشان مشخص است، به اندازهای کوچک هستند که بر روی انگشتان نوازنده قرار گیرند.
2. کروتالز (Crotales):
این ساز که با نام «سنج آنتیک» نیز معروف است، مجموعهای از سنجهای کوچک دارای کوک است و در همه نوع موسیقی، از موسیقی کلاسیک گرفته تا راک پیشرفتهی دهه 1970 یافت میشود.
3. کلاوز (Claves):
ساز کلاوز تکههای چوبی است که بر اثر ضربه، صدا (بدون کوک مشخص) تولید میکند. این ساز پایهی موسیقی سالسا است.
4. تِمپِل بلاکس (Temple blocks):
این ساز مجموعهای از وودبلاکهای دارای کوک بوده که در گروههای کلاسیک محبوب است.
5. آگوگو (Agogo):
آگوگو زنگ فلزی (یا جفت زنگ) فاقد کوک است که غالبا در موسیقی سامبا دیده میشود.
6. گانزا (Ganzá):
گانزا جغجغهای فلزی و فاقد کوک است که در برزیل ایجاد شده و در سامبا برزیل محبوب است.
7. تمبورین هِدلِس/ فاقد سر (Headless tambourine):
این یک تمبورین بدون پوست است که صدا را از طریق لرزش بدنه و زنگهایش ایجاد میکند.
8. اِسلیت درام (درام شکافدار/ Slit drum):
این ساز با نام «لاگ درام/ log drum» نیز شناخته میشود. بر خلاف نامش ممبرانفون نیست و در عوض، یک ساز ایدیوفون است که از چوب خالی ساخته شده.
9. اودو (Udu):
اودو یک ساز ایدیوفون (خودصدا) فاقد کوک بوده که شبیه به یک کوزه توخالی است.
10. کاخن (Cajón):
این ساز از «پرو- Peru» میآید. یک جعبهی چوبی توخالی است که معمولا در یک طرف، دارای سیمهای اسنر است. نوازنده روی آن مینشیند و توسط دست یا استیک مخصوص کاخن آن را مینوازند.
11. گانگ (Gong):
این ساز یک صفحهی فلزی معلق است که در موسیقی کلاسیک غربی و سنتی شرقی یافت میشود. ارکسترها به طور خاص از نوعی گانگ، معروف به tam tam استفاده میکنند.
12. ماراکاس (Maracas):
ساز ماراکاس از ونزوئلا سرچشمه میگیرد اما در سراسر موسیقی آمریکای لاتین محبوب است. این ساز، شیکرهای چوبی با دسته هستند.
13. کاستانِت/ قاشقک (Castanet):
ایدیوفونهای چوبی دستی هستند که به صورت جفت ساخته میشوند. وقتی نوازنده دو عدد از آنها را به هم بزند، صدای کلیک ایجاد میکنند.
14. گوییرو (Güiro):
یک ایدیوفون است که از کدوی خشک/ چوب/ فلز/ پلاستیک … ساخته شده و توسط کشیدن چوب یا برس سیمی روی آن نواخته میشود.
15. شِکِر (Shekere):
مدل سنتی این ساز کدوی خشکی است که با توری از مهرهها پوشانده شده. منشاء اصلی آن آفریقای غربی بوده و در سنتهای آمریکای لاتین محبوب است. با تکان دادن این ساز، صدا تولید میشود.
16. زنگهای لولهای (Tubular bells):
این زنگها، چایمهای دارای کوکی هستند که توسط استیک نواخته میشوند.
17. امبیرا (Mbira):
امبیرا که بیشتر با نام پیانوی انگشتی آفریقایی شناخته میشود، دارای کلیدهای جداگانهای است که نوازنده آنها را فشار داده و رها میکند و باعث ارتعاش و تولید صوت میشود.
18. کاباسا (Cabasa):
کاباسا نوعی شیکر آفریقایی است که با پیچاندن زنجیرهای فلزی به دور استوانهی چوبی ساخته میشود.
19. زایلوفون (Xylophone):
زایلوفون سازی کوبهای است که از میلههای چوبی، مانند صفحه کلید پیانو، ساخته شده است و نوازنده با چکش نمدی به آنها ضربه میزند.
20. ماریمبا (Marimba):
ماریمبا یک ساز موسیقی بسیار شبیه به زایلوفون است، اما طیف وسیعتر و طنین بیشتری در زیر میلههای چوبیاش دارد.
21. ویبرافون (Vibraphone):
ویبرافون با اقتباس از زایلوفون، دارای میلههای فلزی و رزوناتور الکتریکی داخلی است که صدای ساز را پخش میکند. ویبرافون در اصل یک ماریمبای فلزی الکتریکی است.
22. گلوکن اِشپیل (Glockenspiel):
این ساز عضوی کوچکتر از خانوادهی زایلوفون و ویبرافون است که دارای میلههای فلزی کوچک بوده و صدای مشخصی را با رنگهای صوتی متنوع تولید میکند.
23. درام استیل/ فولادی (Steel drum):
درام فولادی، سازی ایدیوفون است که از یک درام فلزی مقعر ساخته شده. نوازنده میتواند با ضربه زدن به قسمتهای مختلف درام، اصواتی با فرکانسهای گوناگون ایجاد کند.
24. زنگ گاو (Cowbell):
زنگ گاو، یک ساز ایدیوفون فلزی توخالی است که نام آن از وسیلهی مشابهی که بر گردن برخی گاوهای خانگی آویزان میکنند برگرفته شده است.
منبع: Masterclass
محصولات پرفروش
-
کالیمبا مینل مدل Meinl KL1708H6,150,000 تومان
-
کالیمبا مینل مدل Meinl KL1707H6,150,000 تومان
-
کالیمبا مینل مدل Meinl KL1706H8,500,000 تومان
-
کالیمبا مینل مدل Meinl KL1705H6,150,000 تومان