هارپسیکورد یک ساز کلاویهای شبیه پیانو است که از قرن ۱۵ تا ۱۸ در اروپا بسیار مهم بود. این ساز مادر پیانو است و تفاوت اصلیاش با پیانو، شیوهٔ تولید صدا است.
هارپسیکورد (۱) یا کلاوسن (۲) در علم سازشناسی در گروه سازهای زهیزخمهای قرار دارد و از سازهای کلاویهای است که قدمت آن به قرن ۱۵ میلادی برمیگردد. تصویری حکاکیشده که از سال ۱۴۲۵ بهجای مانده است، نخستین تصویری از یک هارپسیکورد است که در یک کلیسا در شمال آلمان قرار داشته است. هارپسیکورد بهقولی مادر پیانو بهشمار میرود و خود تکاملیافتهٔ سازهایی مثل کلاویکورد (۳) است. کلاویکورد و هارپسیکورد بسیار به هم نزدیکند و جالب است که در قرن ۱۸ در خانهٔ هر موزیسینی یکی از این دو ساز موجود بود. هارپسیکورد صدایی شبیه کلاویکورد اما زیباتر و رساتر دارد. کتابهایی که به تاریخ هارپسیکورد اشاره میکنند یکی از مزیتهای آن را تعداد زیاد سیمها میدانند. از هارپسیکوردهایی که از قرن شانزدهم و هفدهم از قسمتهای مختلف اروپا بازمانده است برمیآید که این ساز را بهخاطر شکوه، قدرت و غنایش ساختهاند.
هارپسیکورد و هارپ (چنگ)
برخی سازهای زهیزخمهای مانند چنگ یا هارپ در طول هزاران سال در مناطق مختلف دنیا نواخته میشدند. در حدود قرن ۱۴، ایدهٔ اضافه کردن صفحه کلید به این نوع ساز برای کنترل عمل زخمه زدن با ساختن هارپسیکوردها عملی شد.
سیستم زخمهای هارپسیکورد مانند چنگ یا شاید پسالتری (۴) است که در آن یک ردیف سیم فشرده قرار دارد که هرکدام با فرکانس یک نت همخوانی دارد و یک سمت آن مثل بسیاری از سازهای زهی به یک جعبهٔ صدا متصل شده است. عملکرد جعبهٔ صدا بسیار مهم است زیرا یک سیم مرتعش معمولا بهخودی خود صدایی تولید نمیکند. جنس سیمها و نحوهٔ سوار شدن آنها نیز مسئلهٔ مهمی است. پس تفاوتی که هارپسیکورد و سازهای مشابه کلاویهای با چنگ دارند وجود صفحهٔ کلید و تولید صدا بهواسطهٔ فشردن کلاویههاست.
تفاوت هارپسیکورد و پیانو
مهمترین سوالی که در این زمینه برای بیشتر افراد وجود دارد این است که این ساز چه تفاوتی با پیانو دارد؟ جالب است بدانیم که برای ساخت پیانو از سازهای گوناگونی الهام گرفته شده است، اما شبیهترین ساز به پیانو هارپسیکورد است. تفاوت عمدهٔ هارپسیکورد با پیانو در این است که در هارپسیکورد با فشردن کلاویهها سیمها بهوسیلهٔ شیٔ کوچکی مثل مضراب یا پیک بهصدا درمیآیند اما در پیانو فشردن کلاویه باعث برخورد چکشها با سیمها و بهصدا درآوردن آنها میشود. همچنین رنگ کلاویه هارپسیکوردها برعکس پیانوهای امروزی بوده است. (درباره تکامل رنگ کلاویههای پیانو بیشتر بدانید) علاوه بر این، هارپسیکورد، کلاویکورد و سازهای قدیمی مشابه قادر به تولید یک صدای ثابت و محدود بودند، در حالیکه پیانو این مزیت را دارد که هم صدای پرقدرت و هم صدای ملایم را تولید کند. شاید به همین علت بود که از نیمهٔ قرن هجدهم با رواج پیانو هارپسیکورد از رواج افتاد، اگرچه از قرن بیستم این ساز زندگی دوبارهای یافت و امروزه در کشورهای اروپایی در برخی کنسرتها از هارپسیکورد استفاده میشود.
هارپسیکوردنوازی (اجرای پرلود باخ در ای ماژور)
اولین فروشگاهی است که به فروش هارپسیکورد اختصاص دارد
پانوشت:
1. harpsichord
2. clavecin
3. clavichord
4. psaltery
منابع:
1. Encyclopedia Britannica
2. The history of harpsichord, Edward L kottick
درواقع اگر متاءثّر باشد کلاویه ی و اگر موءثّر باشد زخمه ای است