موسیقی قرون وسطی دورهای طولانی از تاریخ موسیقی را در بر میگیرد که در قرون وسطی به طول انجامید و در زمان رنسانس به پایان رسید. تاریخ موسیقی کلاسیک از دورهی قرون وسطی آغاز میشود.
دورهی موسیقی قرون وسطی چه زمانی بود؟
دورهی قرون وسطی در تاریخ موسیقی از حدود سقوط امپراتوری روم در 476 میلادی آغاز شد. این موسیقی تا قرن ششم پیشرفت کرد و تا پایان قرن چهاردهم ادامه یافت، زمانی که جای خود را به موسیقی رنسانس داد. موسیقی دوران قرون وسطی حول کلیسا متمرکز بود. اگرچه موسیقی سکولار در این دوره وجود داشته، اما بیشتر آهنگهای باقیمانده از قرون وسطی بهعنوان موسیقی مذهبی نوشته شده است.
تاریخچهای مختصر از موسیقی قرون وسطی
دورهی قرون وسطی موسیقی غربی طی مراحل مختلفی توسعه یافت و پیشرفت کرد:
- چانت مونوفونیک (Monophonic chant): آواز مونوفونیک (تک صدا) که بر اساس یک خط ملودیک واحد است، از همان ابتدای دوران قرون وسطی محبوب بود. در تمدنهایی از روم تا اسپانیا و ایرلند، سرودهای مذهبی غمانگیز که به آنها پلین چانت (Plainchant) و یا پلین سانگ (Plainsong) میگویند، بر دورهی اولیه قرون وسطی حاکم بود. چانتهای مونوفونیک مانند گرگوریان چانت (Gregorian chant)، در اروپای غربی در قرون نهم و دهم گسترش یافت و تا آن زمان کلیسای کاتولیک موسیقی وکال را متناسب با مدل سرود گرگوری استاندارد کرده بود.
- توسعهی هتروفونیک و پلیفونیک: پلین چانت (Plainchant) همانطور که به جریان اصلی تمرین تبدیل شد، تحت توسعهی متوسط موسیقی قرار گرفت. اورگانوم، نوعی آواز هتروفونیک، دومین خط آوازی را به آواز مونوفونیک (تک صدا) اضافه کرد. این خط آوازی دوم، از همان ملودی پیروی میکرد، اما متفاوت بود و اغلب در یک فاصلهی چهارم درست یا پنجم درست از ملودی اصلی نوشته میشد. موتت (Motet) پیچیدهتر بود، در آن قسمتهای آوازی اضافی در برابر ملودی اصلی یا کانتوس فیرموس قرار میگرفت. موتتها در قرن سیزدهم بسیار محبوب شدند و نشاندهندهی اولین پلیفونی واقعی در دوران قرون وسطی بودند. موتت در دوران قرون وسطی به خوبی ادامه داشت. آهنگسازان قرون وسطی همچون Guillaume Dufay و آهنگسازان باروک چون J.S. Bach، به نوشتن موتتهایی میپردازند که متناسب با دوران خودشان است.
- موسیقی سکولار: در بیشتر دوران قرون وسطی، هنر به یک هدف مقدس خدمت میکرد. موسیقی آوازی، شعرهای لاتین مذهبی داشته و درامهای مذهبی در تئاتر معمول بود. با این حال، با ظهور موتت، اشعار غیرمذهبی رایج شد که اغلب در مورد عشق درباری بود. در موقعیتهای غیررسمیتر، تروبادورها و تروورها در حومهی اروپا سفر کرده و پلین سانگهای سکولار را به زبان عاشقانهی Occitan میخواندند. فرم دیگر موسیقی سکولار، مادریگال ایتالیایی بود که معمولا یک دوئت در مورد یک موضوع معنوی بود. (توجه داشته باشید که مادریگالهای قرون وسطی همان مادریگالهایی نیستند که در دوران رنسانس و اوایل باروک در ایتالیا، فرانسه و آلمان متداول بودند.)
- آرس نوا (Ars Nova): در اواخر قرون وسطی، سبکی به نام آرس نوا (Ars Nova) یا هنر جدید (New Art) به طور کامل موسیقی چند صدایی (پلیفونی) را در بر میگرفت در حالی که به طور همزمان از فرمهای ریتمیک که موسیقی قبل از قرون وسطی را محدود میکرد، دوری میجست. آرس نوا که توسط Philippe de Vitry نظریهپرداز در فرانسه پیشگام شد، مستقیما وارد موسیقی رنسانس شد که قرن پانزدهم را مشخص میکرد. این، شانسون (Chanson) را محبوب کرد؛ سبکی از موسیقی آوازی چند صدایی که شامل شعر میشد.
5 ویژگی موسیقی قرون وسطی
موسیقی قرون وسطی به عنوان اولین شکل موسیقی کلاسیک با ویژگیهای زیر مشخص میشود:
- مونوفونی: تا اواخر قرون وسطی، بیشتر موسیقی این دوره به شکل آواز مونوفونیک (شانت مونوفونیک) بود. هنگامیکه صداهای بیشتر اضافه شدند، به صورت موازی با صدای اصلی حرکت میکردند، برخلاف کنترپوآن که دوران رنسانس و باروک پس از آن را تعریف میکرد.
- الگوهای ریتمیک استاندارد شده: اکثر چانتهای قرون وسطی از مدهای ریتمیک پیروی میکردند که احساس یکنواختی را در دوران قرون وسطی به ارمغان میآورد. این مدها در متن تئوری موسیقی قرن سیزدهم؛ De Mensurabili Musica توسط Johannes de Garlandia مدون شده است.
- نماد موسیقی مبتنی بر علائم لیگاتور: نماد موسیقی دوران قرون وسطی شبیه به نمادهای مورد استفادهی امروزی نیست. این نمادنویسی بر اساس علامتهایی به نام لیگاتور (ligatures) انجام میشد و نشاندهندهی نتنویسی ریتمیک نبود. در قرن یازدهم، تئوریسین موسیقی ایتالیایی، گوئیدو د آرتزو (Guido d’ Arezzo)، خطوط حامل چهار خطی را ایجاد کرد که پیش درآمد خطوط حامل پنج خطی مدرن بود. در اواخر دوران قرون وسطی، فیلیپ دی ویتری (آهنگساز) و جنبش Ars Nova فرانسوی کمک کردند که شیوهی نتنویسی به شکلی که در اوایل رنسانس استفاده میشد، تغییر شکل یابد.
- تروبادورها و تروورها: برخی از برجستهترین موسیقیهای سکولار دورهی قرون وسطی توسط تروبادورها و تروورها اجرا میشد. تروبادورها نوازندگان دورهگردی بودند که آواز خود را با سازهای زهی مانند لوت، سنتور، Vielle، قانون (Psaltery) و Hurdy-gurdy همراه میکردند. تروبادورها در قرن دوازدهم از محبوبیت خاصی برخوردار بودند. تروورها موسیقیدانان شاعری بودند که معمولا به اشراف تعلق داشتند. آنها با گویش فرانسوی قدیمی به نام langue d’oil آواز میخواندند.
- موسیقی سازی محدود: درصد غافلگیرکنندهای از کاننهای قرون وسطی، موسیقی آوازی است، اما موسیقی سازی برای طیف وسیعی از آلات موسیقی ساخته شده است که شامل بادی چوبیها، مانند: فلوت و پنفلوت و فلوت رکوردر و سازهای زهی، مانند: لوت، سنتور، قانون، زیتر و سازهای برنجی، مانند؛ Sackbut (از خانوادهی نزدیک ترومبون مدرن) میشود.
4 نمونه از آهنگسازان قرون وسطی
اکثریت قریب به اتفاق موسیقی قرون وسطی در طول قرنها باقی نماند، زیرا نماد و نتنویسی موسیقی این دوره، نادر و ناسازگار بود. با این وجود، تعدادی کار از چند آهنگساز برجسته باقی مانده است.
- لئونن (Léonin): لئونن یک آهنگساز فرانسوی بود که به دلیل پیشگام بودن در آهنگسازی پلیفونیک در سبکی به نام اورگانوم مشهور بود. لئونن در کلیسای جامع نوتردام پاریس زندگی و کار میکرد و عضوی از جمع آهنگسازان به نام مدرسهی پلیفونی نوتردام بود.
- پروتن (Pérotin): Perotinus Magnus، معروف به Pérotin، همدورهی لئونن در مدرسهی پلیفونی نوتردام بود. او به شدت با ژانر آرس آنتیک (Ars Antiqua) ارتباط داشت و به خاطر آثاری چون: Salvatoris hodie و Magnus liber organi (کتاب بزرگ ارگانوم) از او یاد میشود.
- هیلدگارد فون بینگن (Hildegard von Bingen): فون بینگن یک آهنگساز زن در قرون وسطی بود. او که در آلمان مستقر بود، برای کلیسای کاتولیک قرن دوازدهم شانتهای مونوفونیک (تک صدایی) ساخت. او در زمینهی موسیقی برای صدای زنان تخصص داشت.
- گیوم دو ماشوت (Guillaume de Machaut): Machaut آهنگساز برجستهی مکتب آرسنوا (Ars Nova) و استاد موتت ایزوریتمیک بود. او موسیقی مقدس مانند Messe de Nostre Dame ساخت، اما شاعری پرکار نیز بود و در مورد موضوعات سکولار مانند عشق و از دست دادن، مطالب زیادی نوشت.
منبع: Masterclass
مطلب مفیدی بود ممنون میشم به سایت ما هم سر بزنید