ساز چنگ یا هارپ، سازی جذاب و کهن است که علاقه‌مندان زیادی دارد. بهتر است بدانید که هیچگاه برای شروع نوازندگی چنگ دیر نیست. شما با هر سن یا پیشینه موسیقایی که باشید می‌توانید، نوازندگی چنگ را شروع کنید. تمرین نوازندگی چنگ یکی از لذت‌بخش‌ترین تمرین‌های نوازندگی است. برای این کار پس از اینکه چنگ دلخواه‌تان را انتخاب کردید (برای دریافت راهنمایی برای انتخاب یک ساز چنگ مناسب اینجا را ببنید)، باید نحوه قرارگیری پشت آن و سپس تمرینات ابتدایی برای نواختن را یاد بگیرید. در این مطلب در مجله پیانو باربد، توصیه‌هایی برای شروع نوازندگی چنگ را با هم مرور می‌کنیم.
برای شروع، در ویدیوی زیر با ساختار و عملکرد ساز چنگ آشنا شوید.
نحوه قرارگیری بدن برای نگه‌داشتن چنگ
بهتر است صندلی که هنگام نواختن چنگ انتخاب می‌کنید، ترجیحا صندلی چوبی باشد یا صندلی که نشیمنگاه آن سفت و متراکم باشد اما وقتی روی آن می‌نشینید، احساس راحتی کنید. برای نواختن چنگ، ،شکل قرارگیری درست، حالت نشسته است، پس نزدیک چنگ‌تان روی صندلی بنشینید به طوری که دستان‌تان بتواند به راحتی میانه سیم‌های چنگ را لمس کند. طریقه درست نشستن به این صورت است که سیم‌های کوتاه‌تر به بدن شما نزدیک‌تر هستند و سیم‌های بلند‌تر در فاصله دورتری قرار دارند. هنگام نواختن چنگ، بازوی نوازنده در زاویه‌ای تقریبا ۹۰ درجه با بدن قرار می‌گیرد.
اگر چنگ شما از نوع لپ هارپ (lap-harp)، چنگ‌های کوچکی که روی پا قرار می‌‌گیرند، باشد. می‌توانید آن را روی جعبه‌ای رو‌به‌روی‌تان قرار دهید. مهم است که ارتفاع صندلی‌تان طوری تنظیم شود که به راحتی بتوانید به سیم‌های چنگ دسترسی داشته باشید.
بدنه ساز را به میان پاهای‌تان کج کنید به طوری که به شانه راست‌تان تکیه کند. اگر درست هارپ را به بدن‌تان تکیه بدهید، نباید احساس سنگینی کنید. چنگ نباید مستقیم رو‌به‌روی شما قرار بگیرد. شما می‌توانید آن را کمی به پهلو بچرخانید به طوری که بتوانید به راحتی سیم‌های چنگ را ببینید. کف پاهای‌تان باید به راحتی بتواند زمین را لمس کند.
نحوه قرارگیری دست‌ها، هنگام نواختن
در مورد پوزیشن یا نحوه قرارگیری دست‌ها هنگام نواختن چنگ، بین چنگ‌نوازان یا هارپیست‌ها، چندان اتفاق نظری وجود ندارد. در واقع می‌توان گفت، یک تکنیک واحد وجود ندارد که برای همه هارپیست‌ها درست باشد. اما به طور پایه، دست‌ها باید به موازات زمین باشند و به وسط سیم‌های چنگ، ضربه بزنند.
با ریلکس کردن دست‌ها از آسیب دیدن‌شان جلوگیری کنید
شاید در آغاز نوازندگی احساس کنید که باید دست‌های‌تان را منقبض کنید، اما به هیچ‌وجه لازم نیست. حین نوازندگی تا جایی که برای‌تان مقدور است سعی کنید به دست‌ها استراحت بدهید. این کار باعث می‌شود که به دست های‌تان آسیب نزنید. بیشتر مربی‌های چنگ به این نکته تاکید می‌کنند که پس از نواختن هر نت، انگشتان و شصت دست‌تان را به سمت کف دست تا کنید. این کار کمک می‌کند که صدای بهتری از سیم‌های چنگ خارج شود، ضمن اینکه ریسک آسیب‌دیدگی دستان را به حداقل می‌رساند.
معلم مناسب برای آموزش چنگ پیدا کنید
بهترین گام اول برای شروع نوازندگی چنگ این است که یک معلم مناسب پیدا کنید. نکته‌ای که باید در خصوص انتخاب معلم مناسب برای چنگ در نظر داشته باشید این است که شخصی را انتخاب کنید که در آن سبک موسیقی که شما دوست دارید تبحر داشته باشد. اگر به معلم مناسب دسترسی ندارید، راه دوم این است که از ابزار خودآموز مثل کتاب و یا DVD آموزشی استفاده کنید. هرچند که این ابزار هیچگاه نمی‌توانند جای یک معلم حاذق را برای شما پر کنند. علاوه بر این‌ها در یوتیوب و سایر شبکه‌های اشتراک ویدئو هم می‌توانید ویدیو‌های آموزشی خوبی برای شروع نوازندگی هارپ پیدا کنید.
چنگ‌تان را کوک کنید
یک ساز چنگ نو را حتما باید قبل از شروع به نواختن کوک کرد. ساز چنگ یا هارپ از سازهایی است که باید در فواصل زمانی کوتاه کوک شود. تقریبا بعد از هر بار نوازندگی، چنگ‌تان را کوک کنید. فرآیند کوک کردن ساز در واقع در تمام سازهای زهی بدین صورت است که باید سیم آنها را با توجه به اینکه می‌خواهیم در چه کلیدی کوک شود، شل یا سفت کنیم. برای کوک کردن هر سازی عموما نیاز به متخصص است. اما اگر می‌خواهید خودتان سازتان را کوک کنید و گوش موسیقی‌تان آنقدر قوی نیست که با شل و سفت کردن سیم، جای درست نت را تشخیص بدهد، بهتر است که از یک تیونر الکتریکی استفاده کنید. وقتی تیونر الکتریکی را روی نت مورد نظر خود قرار بدهید، با شل و سفت کردن سیم، تیونر به شما خواهد گفت، کجا، جای درست نت است.
اگر چنگ شما از نوع چنگ‌های پدال‌دار است، مطمئن شوید که هنگام کوک کردن، پدال‌ها درگیر نباشند. پدال‌ها را در حالت کلید بمل (فلت کی) قرار بدهید، یعنی در شکاف بالایی قرار دهید.
اگر چنگ شما از نوع سلتیک یا لور هارپ است، ابتدا مطمئن شوید که هیچ‌یک از لور‌ها یا دسته‌ها درگیر نیستند. برای چنگ‌های سلتیک ابتدا آن را در کلید دو ماژور کوک کنید.
سیم‌های چنگ را تشخیص بدهید
سیم‌های چنگ مثل کلاویه‌های پیانو، هرکدام نماینده یک نت از مجموع ۷ نت موسیقی هستند. بسته به اینکه چنگ شما چند سیم داشته باشد، تعداد اکتاوهای آن فرق می‌کند. برای تشخیص بهتر نت‌ها روی سیم‌های چنگ، سازندگان چنگ از رنگ‌های متفاوت برای سیم‌ها استفاده کرده‌اند. تمام سیم‌های قرمز نت «دو» را نشان می‌دهند و تمام سیم‌های سیاه یا آبی نت «فا» را نشان می‌دهند. اگر شما نوازنده پیانو باشید خیلی راحت‌تر می‌توانید در تشخیص سیم‌های چنگ هم تبحر پیدا کنید. اساسا نوازندگان پیانو در یادگیری نوازندگی چنگ سرعت بیشتری خواهند داشت.
ناخن‌ها و انگشتان هنگام نواختن
اکثر چنگ‌ها را با استفاده از نوک نرم انگشت شصت و سه انگشت اول دست می‌نوازند. نکته بسیار مهم هنگام نواختن چنگ سلتیک یا چنگ پدال‌دار این است که ناخن‌ها «حتما» کوتاه باشند والا صدای ناخوشایند ایجاد می‌کنند.
در موارد به خصوصی که تمام سیم‌های چنگ از جنس فلز است (Wire-strung harps) یا برای اجرای تکنیک‌های پیشرفته در چنگ‌های دیگر از ناخن هم استفاده می‌شود.
قبل از یادگیری نت‌خوانی هم بنوازید!
یکی از نکات جذاب نوازندگی چنگ این است که شما نیاز ندارید برای اینکه صدایی زیبا از سازتان دربیاورید، صبر کنید تا نت‌خوانی را کامل یاد بگیرید. سعی کنید با همان اطلاعاتی که دارید شروع کنید به زخمه زدن به سیم‌ها و آنها را به صدا دربیاورید. آنقدر این کار را بکنید تا با چنگ‌تان احساس راحتی کنید. توجه کنید که اگر در نوازندگی جدی هستید، به هر حال دیر یا زود باید نت‌خوانی را یاد بگیرید اما این موضوع در آغاز راه نوازندگی چندان اهمیت ندارد.
تکنیک گلیساندو را به صورت ابتدایی تمرین کنید
گلیساندو یا سُرش نغمه‌ای (glissando) تکنیکی در اجرای موسیقی است که در آن، نوازنده محدوده‌ای صوتی را به صورت سُراندن و با گذر از همهٔ نت‌های قابل اجرای یک ساز در آن محدوده اجرا می‌کند. در سُرش نغمه‌ای، روش اجرای گام به صورتی است که هر نُت به نُتِ قبلی یا بعدیِ آن چسبیده باشد. این تکنیک را به دو صورت می‌توانید اجرا کنید. یکی از صدای بم به زیر یعنی با حرکتی رو به بالا که دراین صورت از انگشت اول یا انگشت اشاره‌تان استفاده می‌کنید. انگشت را خم می‌کنید به طوری که در زاویه‌ای تقریبا نود درجه با کف دست قرار بگیرد. سپس از نت مورد نظرتان نوک انگشت را سُر می‌دهید تا به همان نت در اکتاو بعدی یا هرجایی که می‌خواهید برسد. در حالتی که بخواهید از صدای زیر به بم حرکت کنید یعنی حرکتی رو به پایین داشته باشید، باید از انگشت شصت استفاده کنید. این تکنیک بسیار ساده است ولی به نوازنده تازه‌کار حس تسلط و لذت می‌دهد!
نکته‌ای که باید در اجرای این تکنیک به آن دقت کنید این است که نباید بگذارید برآمدگی بند انگشتان به سیم چنگ برخورد کند، چون این موضوع باعث می‌شود که کیفیت صدا پایین بیاید.
تلاش کنید تا آهنگ‌های ساده را بنوازید
یک آهنگ بسیار ساده که می‌توانید در شروع نوازندگی چنگ آن را تمرین کنید، آهنگ Row Row Row Your Boat است. خوب است بدانید که صداهای موسیقی با هفت نت و به دو صورت هجایی و نظام الفبایی نام‌گذاری می‌شوند.
| Si | La | Sol | Fa | Mi | Re | Do | هجایی |
| B | A | G | F | E | D | C | الفبائی |
سیم قرمز رنگ یعنی نت دو را به صدا دربیاورید. پس از هر نت انگشتان را ببندید، شبیه یک مشت نیمه بسته و دوباره باز کنید. نت‌های آهنگ بالا را در ادامه ببینید:
- C C CDE EDEFG
- C C C GGG EEE CCC
- GFE DC
منبع:
wiki How
خیلی اموزش عالییی بود برای منی که میخام تازه شروع کنم