چه سازهایی در موسیقی جاز نواخته می‌شوند؟

هر سبک موسیقی، سازهای خاص خود را می‌طلبد. در این نوشته با سازهایی آشنا می‌شویم که در سبک جاز به کار می‌روند. در موسیقی جاز از سازهای ریتمیک،‌ ملودیک و هارمونیک استفاده می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین سازهای جاز اشاره می‌کنیم.
در موسیقی جاز سازهای بادی نقشی اساسی دارند و در آغاز پیدایش این سبک فقط از این سازها استفاده می‌شد. اما به‌تدریج سازهای دیگری هم روی کار آمد و امروزه در یک گروه موسیقی جاز پیانو، گیتار و… را نیز در کنار سازهای دیگر می‌بینیم.

ترومپت

ترومپت بیش از هر ساز دیگری با موسیقی جاز آمیخته است. این ساز از اوایل شکل‌گیری موسیقی جاز تا امروز یک ساز اصلی در این سبک از موسیقی بوده است. ترومپت جزء سازهای بادی برنجی است. این سازها قدرت صوتی بالایی دارند و صدای آن‌ها از طریق ارتعاش لب‌های نوازنده تولید می‌شود.
ساز ترومپت به‌واسطهٔ صدای درخشانش همواره یک ساز اصلی در موسیقی جاز بوده است.

نواختن ملودی اصلی در موسیقی جاز برعهده سازهایی مثل کلارینت، ترومبون و کرنت بود. به‌همین دلیل به این سازها سازهای آوازی می‌گفتنند.

کرنت

کرنت شباهت بسیاری به ترومپت دارد، اما رنگ صوتی لطیف‌تری دارد. کرنت درواقع ویولن بادی برنجی است و یک نوازنده حرفه‌ای می‌تواند صدایی آوازمانند از آن در بیاورد. این ساز می‌تواند به‌جای ترومپت در موسیقی جاز استفاده شود.

ساکسوفون

ساکسوفون از زنده‌ترین سازهای جاز است و به‌واسطهٔ صدای انعطاف‌پذیرش از ابتدای تولد موسیقی جاز تاکنون در آن حضور پررنگی داشته است. ساکسوفون یک ساز تک‌صدا است که در یک زمان فقط می‌تواند یک نت تولید کند. کاربرد آن اجرای ملودی یا قطعه اصلی است و به‌صورت تک‌نوازی هم اجرا می‌شود. این ساز هم در موسیقی کلاسیک، هم در جاز و هم در پاپ به‌کار می‌رود. در موسیقی جاز معمولا از دهان‌گیر متفاوتی در سر ساکسوفون استفاده می‌کنند که صدای آن را به این سبک موسیقی شبیه‌تر می‌کند. در این سبک موسیقی ساکسوفون‌های آلتو و تنور کاربرد بیشتری دارند.

ترومبون

ترومبون مثل ترومپت از سازهای بادی برنجی است. این ساز از همان ابتدا در موسیقی جاز حضور داشت. این ساز در سبک سویینگ یک جزء ضروری بود اما با ظهور بی‌باپ به‌تدریج کمتر از آن استفاده شد. ساز ترومبون به‌واسطهٔ قدرت و صدای خاصی که دارد در سبک‌های زیادی استفاده می‌شود.

سازهای ترومپت، ساکسوفون، ترومبون و کلارینت در موسیقی جاز وظیفهٔ نواختن ملودی را برعهده دارند و سازهایی مثل پیانو، گیتار و درامز سازهای همراهی‌کننده و مسئول ریتم‌اند، یعنی نقش اصلی‌شان همراهی و حمایت از نوازندگان این سازهای بادی است،‌ اگرچه ممکن است به‌صورت تک‌نوازی و بداهه‌نوازی نیز اجرا شوند.

پیانو در جاز

پیانو در قسمت ریتم جاز سازی چندکاره است و به‌واسطهٔ‌ قابلیت‌های ملودیک و هارمونیک خود از ابتدای شکل‌گیری موسیقی جاز از سازهای اصلی آن بود. این ساز در کنار گیتار نقش مهمی در همراهی گروه‌های جاز ایفا می‌کنند. سازهای هارمونیک سازهایی هستند که می‌توانند همزمان دو یا چند صدا تولید کنند. پیانو با داشتن قابلیت‌های هارمونیک زیاد و توانایی ایجاد صدای ملایم و صدای قدرتمند می‌تواند هم در قا‌لب تک‌نوازی و هم به‌عنوان ساز ‌همراهی‌کننده استفاده شود.
هماهنگی گیتار و پیانو در اجرای موسیقی جاز اهمیت بسیاری دارد و نوازنده برای اینکه حس موسیقی جاز را به مخاطب القا کند باید به روش‌های هماهنگ شدن این دو ساز تسلط کافی داشته باشد. مسئولیت اصلی پیانیست این است که آکوردها را به‌شیوه‌ای زنده و ریتمیک بنوازد.

گیتار

در اوایل شکل‌گیری موسیقی جاز، از گیتار آکوستیک استفاده می‌شد، اما امروزه بیشتر حضور گیتار الکتریک را در این موسیقی می‌بینیم. گیتار هم می‌تواند به‌عنوان ساز تک‌نوازی یا ساز همراهی‌کننده در موسیقی جاز اجرا شود. گیتاریست‌ها در جاز معمولا از گیتار هالوبادی به‌خاطر صدای تمیزی که دارد استفاده می‌کنند.

درامز

درام ست در بخش ریتم موسیقی جاز اهمیت زیادی دارد و مثل موتوری است که گروه را هدایت می‌کند. درام‌ست که معمولا از سازهای کو‌به‌ای زیادی تشکیل شده است، در موسیقی جاز از سازهای کمتری استفاده می‌کند. طبل اسنیر با استیک نواخته می‌شود و صدای تیزی دارد. در کناره‌های ست معمولا یک سنج کرش قرار دارد که لحظه‌های اوج را قطع می‌کند و یک سنج راید که برای رنگ بخشیدن به صدای کلی به‌طور پیوسته نواخته می‌شود.

کنترباس (دوبل باس)

در ابتدای تولد موسیقی جاز در نیوارلئان،‌ انجمن‌های سیاهپوست در نوازندگی خود از ساکسوفون باس استفاده می‌کردند. با ورود موسیقی جاز به بارها و کلاب‌ها، ساکسوفون باس جای خود را به کنترباس داد. این ساز که در بین سازهای زهی آرشه‌ای بم‌ترین صدا را دارد، در موسیقی کلاسیک هم استفاده می‌شود و در سبک‌های دیگری غیر از جاز نیز کاربرد دارد. در موسیقی جاز برای نواختن این ساز دیگر از آرشه استفاده نمی‌شود و آن را با تکنیک پیتزیکاتو می‌نوازند.

منابع:

مبانی موسیقی،‌ کیوان جعفری‌نژاد، سروین حزین
سبک‌های موسیقی از بلوز تا امروز، علیرضا صنیعی تهرانی
LIVEABOUTDOTCOM