پایه‌های اصلی گام‌های دیاتونیک و کروماتیک، فواصل پرده و نیم‌پرده هستند؛ کوچکترین دو فاصله‌ی بین نت‌ها در موسیقی غرب.
«فاصله» در موسیقی چیست؟
در زبان تئوری موسیقی، یک پرده یا نیم‌پرده؛ فاصله‌ی بین دو نت با صدای متفاوت است.
نت‌هایی که دقیقا در کنار یکدیگر قرار دارند، مانند؛ E و F ، یا #A و B، نیم‌پرده با یکدیگر فاصله دارند.
دو نیم‌پرده، برابر با یک پرده‌ی کامل است. نت‌های G و A، یک پرده از هم فاصله دارند، هم‌چنین نت‌های «سی بکار» و «دو».
فاصله‌ی نیم‌پرده
کوچکترین فاصله‌ی بین نت‌ها در موسیقی غربی، نیم‌پرده (Half Step/ Semitone) است. اگر به صفحه‌ی کلاویه‌های پیانو توجه کنید؛ نت C یک نیم‌پرده پایین‌تر از نت ♯C (یا Db) است. نت‌های C و ♯C، روی کلاویه‌های پیانو دقیقا مجاور یکدیگر قرار گرفته‌اند و هیچ نتی در میان آن‌ها وجود ندارد.
هر گامی که فقط در فواصل نیم‌پرده‌ای حرکت کند، یک گام کروماتیک است. برای نواختن یک گام کروماتیک روی کلاویه‌های پیانو؛ به‌ترتیب باید تمام کلاویه‌های سفید و سیاه (تمام دوازده نت) را بنوازید. آهنگسازان و نوازندگان به ندرت از گام‌های کروماتیک خالص استفاده می‌کنند، چراکه فاقد مرکزیت تونال هستند. با این حال، استفاده از عبارات مختصر کروماتیک در بسیاری از ژانرها، از جمله جاز و کلاسیک معاصر، استاندارد است.
فاصله‌ی پرده
یک پرده، فاصله‌ی بین دو نت است که نتی دیگر در میان آن‌ها وجود دارد. به عبارت دیگر، یک پرده برابر با دو نیم‌پرده است. اگر نت C را روی پیانو بنوازید، نت D یک پرده بالاتر از آن و Bb یک پرده‌ی کامل پایین‌تر از آن قرار دارد.
هر گام که با فواصلی با مقیاس یک پرده پیش می‌رود، یک گام تمام پرده نامیده می‌شود. این گام، ناپایدار و تقریبا اثیری به نظر می‌رسد. اگر تا به حال موسیقی فیلمی را شنیده‌اید که از آن احساس رویایی و سفر در زمان را دریافت کرده‌اید، ممکن است با صدادهی یک گام تمام‌پرده آشنا باشید.
الگوی پرده و نیم‌پرده در گام ماژور
سنگ بنای موسیقی غربی، گام ماژور است که از هفت نت تشکیل شده؛ از پایین‌ترین (بم‌ترین) نت (نت پایه) شروع شده و بالا می‌رود. تمامی گام‌های ماژور، صرف نظر از سرکلیدی که دارند، دارای الگوی زیر در فواصل بین نت‌هایشان هستند:
همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید؛ یک گام ماژور، از نت ریشه (نت پایه) شروع شده و فواصل بین نت‌هایش به ترتیب: پرده- پرده- نیم‌پرده- پرده- پرده- پرده- نیم‌پرده، تا رسیدن به نت پایه در یک اکتاو بالاتر است.
الگوی پرده و نیم‌پرده در گام مینور
گام مینور یک بخش اساسی در موسیقی غرب است. در واقع سه مدل گام مینور وجود دارد: گام مینور تئوریک (طبیعی)، گام مینور هارمونیک و گام مینور ملودیک، اما رایج‌ترین آن‌ها در موسیقی غرب، گام مینور تئوریک یا همان مینور طبیعی است. الگوی تمامی گام‌های مینور طبیعی به صورتی است که در تصویر زیر آمده:
همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید؛ یک گام مینور طبیعی، از نت ریشه (نت پایه) شروع شده و فواصل بین نت‌هایش به ترتیب: پرده- نیم‌پرده- پرده- پرده- نیم‌پرده- پرده- پرده، تا رسیدن به نت پایه در یک اکتاو بالاتر است.
منبع: Masterclass