«جوزف هایدن» که بود؟
«فرانتس جوزف هایدن» آهنگساز اتریشی موسیقی کلاسیک بود که گاهی اوقات «پدر سمفونی» و «پدر کوارتت زهی» نامیده میشد. او از طریق فرمهایی مانند: کوارتت زهی، تریو (سهگانه) پیانو و سمفونی، نقش مهمی در موسیقی مجلسی و موسیقی ارکستری داشت. هایدن به همراه «ولفگانگ آمادئوس موتسارت» اتریشی و آهنگساز انگلیسی آلمانی «جورج فردریش هندل»، از برجستهترین آهنگسازان دورهی کلاسیک موسیقی محسوب میشود.
هایدن درحالیکه بسیار پربار بود، بیشتر دوران حرفهای خود را به عنوان مدیر موسیقی خصوصی برای خانوادهی ثروتمند Esterházy گذراند و در خارج از قلعهی Eszterháza واقع در مجارستان کنونی مستقر بود. این شرایط اغلب او را از برقراری ارتباط با دیگر آهنگسازان برجستهی دوران کلاسیک اروپا، که عمدتا در وین، پاریس و لندن تجمع داشتند، باز میداشت. با این حال، این انزوا یک جنبهی مثبت داشت؛ به هایدن اجازه میداد که نوآوری کند و طعمهی روندهای رایج آن دوره نشود.
مختصری از زندگینامهی «جوزف هایدن»
«فرانتس جوزف هایدن» در Rohrau اتریش، نزدیک به مرز مجارستان به دنیا آمد. او از کودکی استعداد موسیقی خود را نشان داد و نزد Johann Matthias Frankh، خویشاوند خود و سرپرست گروه کر مستقر در Hainburg، شاگردی کرد.
- کارهای اولیهی آوازی: هایدن در سازهای هارپسیکورد، ویولن و بهعنوان خواننده پیشی گرفت. صدای آوازی او باعث شد که در گروه کلیسای جامع سنت استفان در وین به عنوان سرپرست گروه موسیقی مشغول به کار شود، جایی که تحت نظر Johann Georg Reutter درس میخواند. زمانی که به علت بلوغ صدایش تغییر کرد، وی جایگاه خود را در گروه کر از دست داد و شروع به جستجوی کار آزاد در وین کرد.
- تحصیلات: در سال 1752، او به عنوان نوازنده، همراه با Nicola Porpora، آهنگساز ایتالیایی، که او را تأثیرگذارترین معلم خود میدانست، کار کرد. او همچنین آهنگسازان بزرگ آن دوران از جمله یوهان جوزف فاکس (Johann Joseph Fux) و کارل فیلیپ امانوئل باخ (Carl Philipp Emanuel Bach) را مورد مطالعه قرار داد.
- حمایت اشرافی: داشتن شغل آزاد، بیثبات و بهسختی سودآور بود. بنابراین هایدن شروع به جستجوی کار با اشراف ثروتمندی کرد که میتوانستند برای املاک خود یک مدیر موسیقی استخدام کنند. «هایدن» یک نفر را در Count Morzin پیدا کرد که او را بهعنوان Kapellmeister (مدیر موسیقی داخلی) استخدام کرد. کنت (Count Morzin) ارکستر کوچکی برای خانهی خود در Unterlukawitz، جمهوری چک کنونی، استخدام کرد. هایدن اولین سمفونیهای خود را برای این آنسامبل ساخت.
- کار با خانوادهی Esterházy: زمانی که Count Morzin دچار مشکلات مالی شد، هایدن به خانوادهی Esterházy رفت که در بیشتر زندگی حرفهایاش او را به کار میگرفت. هایدن در املاک مختلف کار میکرد، از جمله Schloss Esterházy (در حال حاضر Eisenstadt، اتریش) و Esterháza (در حومهی مجارستان) و وظیفهی آهنگسازی، رهبری ارکستر، نواختن موسیقی مجلسی، تنظیم موسیقی کلیسا و تولید اپرا را بر عهده داشت.
- قطعات ساز باریتون (Baryton): در حدود سال 1765، شاهزاده Nikolaus Esterházy با ساز باریتون آشنا شد، یک ساز نسبتا گمنام شبیه به ویول باس که دارای مجموعهای از سیمهای سمپاتیک است. هایدن برای جلب رضایت عالیجناب، تقریبا 200 اثر برای این ساز نوشت. بعدها، شاهزاده نیکولاس به اپرا علاقهمند شد و یک تئاتر اپرا ساخت. هایدن هدایت شرکت اپرای جدید شاهزاده را به عنوان رهبر، کارگردان و آهنگساز آثار جدید بر عهده داشت.
- انتشارات: در سال 1779، هایدن قرارداد خود را با خانوادهی استرهازی مجددا مورد مذاکره قرار داد، که به وی اجازه میداد تا آثار خود را به صورت خصوصی منتشر کند. هایدن با بستن قرارداد با ناشران در اتریش، فرانسه و انگلستان، مخاطبان جدید به دست آورد و پورسانتهایی از جمله اجرای شش سمفونی در پاریس (1785-1886) و کمیسیون اسپانیایی برای هفت آخرین کلمهی مسیح (1786) دریافت کرد.
- محبوبیت در انگلستان: هنگامی که کارفرمای اصلی هایدن، نیکلاس استرهازی درگذشت، بیشتر اوقات هایدن املاک را ترک میکرد تا به دنبال کمیسیونهای جدید باشد. او بهویژه در لندن خوب کار کرد، جایی که با یوهان پیتر سالومون، ویولنیست و برنامهگذار آلمانی، همکاری کرد. از آثار این دوران میتوان به کوارتت Rider، تریو پیانو Gypsy Rondo، سمفونی Surprise، سمفونی Military، سمفونی Drumroll و سمفونی London اشاره کرد.
- آشنایان معروف: در سال 1790، هایدن با لودویگ وان بتهوون جوان در Bonn آلمان آشنا شد؛ طی چندین سال بعد، گاها در «وین» و «آیزنشتات» به بتهوون آموزش میداد. او در وین، با ولفگانگ آمادئوس موتزارت، غول همکار موسیقی اتریشی نیز سلام و علیک داشت.
- کارهای متاخر: هایدن در استخدام خانوادهی استرهازی باقی ماند، اما بیشتر سالهای پایانی خود را در وین گذراند. در این دوره، او دو تا از مشهورترین اوراتوریوهای خود؛ The Creation (1798) و The Seasons (1801) را سرود. سایر آثار آن دوره شامل؛ سری نهایی کوارتتهای زهی (شامل: Fifths، Emperor و Sunrise)، کنسرتو ترومپت و «Gott erhalte Franz den Kaiser» سرود ملی آلمان امروزی بود.
بزرگترین اثر نهایی هایدن، ششمین مَس (mass) برای استرهازیها بود؛ Harmoniemesse که در سال 1802 تالیف شد. تا زمان مرگ او در 1809، هایدن نقش مهمی در تعریف سبک کلاسیک موسیقی ایفا کرد و آن را از سبک باروک پیش از آن و سبک رمانتیک پس از آن جدا کرد.
ویژگیهای موسیقی «هایدن»
هایدن، به همراه موتزارت و هندل، مهمترین آهنگسازهای دورهی کلاسیک اروپا محسوب میشدند. از ویژگیهای موسیقی او میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- توسعهی فرمهای کلیدی موسیقی: هایدن گاهی پدر سمفونی خوانده میشود. اگرچه او هیچیک از این فرمها را اختراع نکرد، اما کمک کرد آنها در قالبی به شکل درآیند که برای قرنها مورد استفاده قرار گیرند. از جمله موارد دیگر؛ او به ایجاد فرم سونات مدرن کمک کرد و آن را در سمفونیها و کوارتتهای زهی خود وارد کرد.
- آثار آپ بیت (شاد) و گام ماژور: هایدن بیشتر دوران حرفهای خود را صرف کار برای اشراف کرد و کارفرمایان وی به موسیقی آپ بیت تمایل داشتند. استثنائاتی وجود داشت، مانند؛ موومانهای آهستهی کوارتتهای زهی در اپوس 76 و مینوئت سمفونی شماره ی 98، اما رایجترین آنها تمپوهای شاد در سمفونی شماره 94 وی و سمفونی شماره 95 در سی مینور بود که در موومان نهایی پیروزمندانه در گام سی ماژور به پایان میرسد.
- جنبش Sturm und Drang: در حدود 1771، هایدن دورهای را همسو با جنبش ادبی آلمان گذراند که تحت عنوان Sturm und Drang (طوفان و استرس) شناخته میشود. در سبک جنبش، این آثار با استانداردهای هایدن نسبتا احساسی بودند. آنها شامل: سمفونی Trauer شمارهی 44، سمفونی Farewell شمارهی 45، سونات پیانو در گام دو مینور (Hob. XVI/20, L. 33) و شش کوارتت Sun، اپوس 20 بودند.
5 اثر مشهور از «جوزف هایدن»
هایدن آهنگساز پرکاری بود؛ هم برای خانوادهی استرهازی و هم در کمیسیونهای مستقل خود. آثار برجستهی وی شامل موارد زیر میشود:
- Missa brevis در گام فا ماژور: یک مَس کُرال که تصور میشود اولین اثر تایید شدهی هایدن باشد. در مقایسه با آهنگسازان دیگر، هایدن به موسیقی کلیسایی معروف نبود، اما این موسیقی در رشد اولیهی او نقش داشت.
- کنسرتو ویولنسل شمارهی 2: یک آهنگسازی قابل توجه برای ارکستر شاهزاده نیکلاس Esterházy. سومین و آخرین موومان آن rondo قابل توجه است (Rondo Allegro).
- سمفونی Surprise شمارهی 94: این سمفونی در «سل ماژور» به دلیل آکورد غیرمنتظرهی فرتیسیمو در میزان 16 دومین موومان آن مشهور است.
- سمفونی Drumroll شمارهی 103: شناختهشده به خاطر همنام خود؛ یک درام رول فورتیسیمو که بر شروع موومان آلگرو غالب است.
- سمفونی London شمارهی 104: این سمفونی در انگلستان با نام «لندن» و در آلمان با نام سمفونی «سالومون» (به افتخار برنامهگذار آلمانی که تور هایدن را در لندن ترتیب داده بود) شناخته میشود. این آخرین سمفونی هایدن و نقطهی اوج آثار بعدی او بود.
منبع: Masterclass