پیانو هیبریدی چیست؟

پیانو در طول سال‌ها توسعه‌ی زیادی داشته؛ ابتدا پیانوی آکوستیک آمده و سپس پیانوی دیجیتال. امروزه اما پیانوی نوظهور هیبریدی، بازار خودش را عرضه کرده است. تولید این ساز موفقیتی حیرت انگیز است که امکاناتی را در اجرا، ساخت و مطالعه‌ی کلاسیک فراهم کرده. اکثر افراد با پیانوی آکوستیک یا الکتریک آشنایی دارند اما تعداد کمی هستند که از پیانوی هیبریدی شناخت داشته باشند. با توجه به نامی که این ساختار دارد؛ هیبرید (به معنای ترکیبی) از ترکیب دو تکنولوژی مختلف حاصل می‌شود. بنابراین یک پیانوی هیبریدی، برای افزایش دادن قابلیت‌های ساز؛ ترکیبی از جنبه‌های الکتریکی، مکانیکی/ آکوستیک پیانوهای الکتریک و آکوستیک است. در حالی که اخیرا به کار بردن اصطلاح هیبریدی در طراحی پیانو توسعه یافته اما ترکیب اجزای پیانوهای آکوستیک و دیجیتال قدمتی ۲۵ ساله دارد.

یک پیانوی هیبریدی می‌تواند از یک پیانوی آکوستیک مشتق شود یا از یک پیانوی الکتریک. اما قبل از آن باید تعریف واضحی از پیانوی آکوستیک و دیجیتال داشته باشیم. تفاوت اساسی بین پیانوهای آکوستیک و دیجیتال در نحوه‌ی تولید صدای آن‌ها است. در یک پیانوی آکوستیک؛ صدا با ضربه‌ی مکانیکی چکش به سیم‌ها و لرزش سیم ها ایجاد می‌شود. در یک پیانوی دیجیتال؛ صدا به صورت الکترونیکی تولید می‌شود یا در آن از نمونه‌های صوتی که قبلا از پیانوهای آکوستیک گرفته‌شده یا با مدل‌سازی فیزیکی، که از الگوریتم ریاضی برای تولید صدای پیانوی آکوستیک استفاده می‌کند، استفاده می‌شود. لطفا توجه داشته باشید که ما فقط در مورد آن جنبه از یک پیانوی دیجیتال صحبت می‌کنیم که برای تولید صدایی مانند صدای پیانو طراحی شده. چراکه پیانوهای دیجیتال به طور معمول می‌توانند صداهای متنوعی (اعم از صداهای سازی و غیر سازی) تولید کنند.

* لازم به ذکر است که نباید پیانوهای هیبریدی را با پیانوهایی که دارای دستگاه سایلنت هستند اشتباه گرفت. پیانوهایی که دستگاه سایلنت دارند؛ عمدتا پیانوهای آکوستیک با اجزای دیجیتالی اضافه شده هستند. بنابراین آن‌ها به همان شکل؛ بزرگ و سنگین هستند و دقیقاً مانند هر پیانوی آکوستیک، به کوک و مراقبت مناسب نیاز دارند.

پیانو هیبریدی چه ویژگی‌هایی دارد؟

سوالی که خیلی پرسیده می‌شود این است که؛ تفاوت ساز هیبریدی با سازهای دیگر در چیست؟ جامع‌ترین پاسخ این است: ساز هیبریدی یک ساز دیجیتال با اجزا و اکشن آکوستیک و سنسور روی چکش‌ها است. اگر بخواهیم از جنبه‌ی دیگری به این قضیه نگاه کنیم؛ پیانوی هیبریدی یک پیانوی آکوستیک (با کابینت کوچک) دارای آمپلی‌فایر و اسپیکر به‌جای سیم و ساوندبرد است. پیانوهای هیبریدی بسته به نوع ساخت و مدل ساز، دارای اکشن پیانوی دیواری یا گرند هستند که فقط کمی از ساختار اصلی آکوستیک آن‌ها تغییر یافته. پیانوهای هیبریدی برخلاف پیانوهای دیجیتال و سینتی سایزرها، معمولاً گزینه‌ی تنوع ریتم و صدا و یا امکان ضبط آهنگ را روی صفحه‌شان ندارند. این قابلیت برای پیانوهای دیجیتال که بیشتر برای اجرای صحنه و استودیوهای ضبط طراحی شده اند، درنظر گرفته شده. بنابراین پیانوهای هیبریدی بیشتر برای تجربه‌ی نوازندگی طراحی شده‌اند. در ساخت پیانوهای هیبریدی تلاش شده که ولتاژ مناسب استفاده شود و بلندگوها در محل درست قرار گیرند تا صدای خوبی از ساز ایجاد شود. نمونه‌های صوتی استفاده شده در پیانوهای هیبریدی بسیار ظریف و باشکوه هستند و باعث می‌شود که در هر گستره‌ی صوتی، صدایی ایده‌آل داشته باشند و بسته به فشاری که نوازنده به کلاویه‌ها وارد می‌کند، طنین و شدت صدای متفاوتی ایجاد کنند.

در طول سال‌ها، همیشه بحث بر سر این بوده که آیا مشکلی ندارد که هنرجویان پیانو روی سازهای دیجیتال تمرین کنند؟ استدلال‌ها هر چه باشد، آن‌چه باید مورد توجه قرار گیرد این است که سازندگان پیانو متوجه اهمیت فناوری شده‌ و به طور مداوم در این زمینه توسعه می‌یابند.

پلی بین دیجیتال و آکوستیک

اکنون ساز هیبریدی، پلی است که فاصله‌ی میان ساز دیجیتال و اکوستیک را از بین می‌برد. این ساز برای یک هنرجوی جدی موسیقی به ‌اندازه‌ی یک نوازنده‌ی حرفه‌ای، که هنگام آمادگی برای اجراهایش به صدا و اکشن یک ساز در سطح جهانی احتیاج دارد، عالی عمل می‌کند. شرکت ها با توسعه‌ی این سازها، مرزهای ساز کلاسیک را جابه‌جا کرده و گزینه هایی را برای چگونگی شیوه‌ی اجرای موسیقی ارائه می‌دهند. به این فکر کنید؛ آیا باخ هیچ وقت فکر می‌کرد که قطعاتش روی سازهای کلاسیک امروزی اجرا شود؟ (پاسخ به این سوال به‌ خودی خود یک مقاله‌ی کامل دیگر است)

آیا ممکن است پیانوهای هیبریدی رواج پیدا کنند؟

جنبه‌ای که در آن پیانوهای الکتریک از پیانوهای آکوستیک تقلید نمی‌کنند؛ قیمت است. پیانوهای هیبریدی، با صدا و گاهی ظاهری شبیه به یک پیانوی گرند کنسرت از برند یاماها، تقریبا قیمتی برابر با ارزان‌ترین پیانوی آکوستیک گرند یا دیواری از همین برند دارند. در حقیقت چنین مقایسه‌هایی به سختی امکان پذیر است چراکه پیانوی آکوستیک فاقد بسیاری از ویژگی‌های پیانوی دیجیتال مانند: رکوردر صدا، حافظه‌ی USB، قابلیت انتقال گام و کوک‌های جایگزین است.

با گرم شدن بازار پیانوهای هیبریدی، خریداران مجبور به انتخاب یکی از پیانوهای آکوستیک با قابلیت‌های دیجیتالی یا پیانوهای دیجیتالی هستند که سعی در ایجاد تجربه‌ی سازی آکوستیک را دارند. تصمیم نهایی بر اساس سنجش کیفیت نسبی و اهمیتی که خریدار برای اکشن، طنین، ظاهر، قیمت و خصوصیات ساز قائل می‌شود، گرفته می‌شود. پیانیست‌های کلاسیک پیشرفته‌تر که احتیاج کمتری به امکانات دیجیتال دارند و خریدارانی که به ظاهر ساز اهمیت بیشتری می‌دهند و به دنبال پر کردن اتاق نشیمن با یک مبلمان بزرگ و چشمگیر هستند، احتمالا تمایل داشته باشند سازی هیبریدی را انتخاب کنند که ساختمانی آکوستیک داشته باشد. کسانی که نیازهای موسیقیایی گسترده‌تری دارند یا به ویژگی‌های دیجیتال علاقمند هستند، ممکن است یک پیانوی هیبریدی که دارای ساختمان اولیه‌ی دیجیتال است را برگزینند که قیمت مقرون به صرفه‌تری دارد.

فاکتور دیگری که امکان دارد در انتخاب ساز تاثیرگذار باشد طول عمر ساز است. یک پیانوی آکوستیک خوش ساخت، معمولا بین ۴۰ تا ۵۰ سال عمر مفید دارد ولی تعداد کمی پیانوی دیجیتال وجود دارد که ۱۵ یا ۲۰ سالِ قبل ساخته شده باشد و هنوز مورد استفاده قرار گیرد. علت آن فرسودگی فیزیکی پیانو و یا از رده خارج شدن تکنولوژی به‌ کار رفته در آن است. درست است که فناوری طراحی پیانوهای دیجیتال و کیفیت ساخت آن‌ها پیشرفت کرده اما اگر بخواهیم نگاهی واقع بینانه داشته باشیم و از تجربه‌های گذشته استفاده کنیم؛ ممکن است عمر مفید پیانوهایی که عمدتا آکوستیک بوده و دارای امکانات دیجیتال هستند، به چند دهه هم برسد ولی پیانوهایی که در اصل دیجیتال بوده و از قابلیت‌های آکوستیک در آن‌ها استفاده شده، دوام کمتری دارند.

چرا با وجود پیانوی الکتریک، پیانوی هیبریدی را انتخاب کنیم؟

حال ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که؛ اگر فقط قصد دارید از یک پیانو برای تعامل با کامپیوتر یا در حالت بی‌صدا (سایلنت) استفاده کنید و یا صدای سازهای دیگری را اجرا کنید، چرا اصلاً باید از پیانوی آکوستیک استفاده کنید؟ چرا به جای آن از نوعی پیانوی دیجیتال یا کیبورد استفاده نکنید؟ پاسخ به این سوال «تجربه» است. قابلیت پیانوهای دیجیتال زیاد است و فضای کمی اشغال می‌کنند. پیانوهای الکتریک برای کسانی که تجربه‌ی نوازندگی با پیانوهای آکوستیک را داشته و به ظاهر، طنین، حس لمس (تاچ) کلاویه‌ها و حتی جنبه‌های جزئی و ناملموس‌تر پیانوهای آکوستیک عادت داشته باشند، راضی کننده نخواهند بود. بنابراین سازندگان پیانوهای الکتریک با صرف زمان، انرژی و پول زیاد سعی داشته‌اند تا تعدادی از این ویژگی‌های آکوستیک را شبیه سازی کنند. هرچه این شبیه سازی به تجربه‌ی نوازندگی با پیانوی آکوستیک نزدیک‌تر باشد، ساخت یک پیانوی هیبریدی موفقیت‌آمیزتر بوده.

اولین جنبه‌ی پیانوی آکوستیک که سازندگان پیانوی دیجیتال از آن تقلید می کردند؛ شکل ظاهری آن بود و بخش عمده‌ای از پیانوهای دیجیتال، ظاهری هم‌چون پیانوهای آکوستیک دارند. اما فقط این جنبه‌ی ظاهری کافی نیست تا نام پیانوی هیبریدی را بر روی یک پیانوی الکتریک بگذاریم. ‌جنبه‌ی بعدی، مکانیزم پیانوهای آکوستیک بود که به پیانوهای الکتریک راه یافت. مهندسی زیادی برای طراحی اکشن‌های متعدد در پیانوهای الکتریک انجام شده و همیشه سعی بر آن بوده که احساس و پاسخ‌دهی این پیانوها، مانند پیانوهای به اصطلاح واقعی باشد. برای مثال در کمپانی یاماها (Yamaha) در خط تولید GranTouch برای تحریک سنسورهای پیانو از اکشن تغییریافته‌ی پیانوی آکوستیک (چکش‌های کوچکی که به سیم ضربه نمی‌زنند) استفاده می‌شود. با وجود چنین فرآیندی دیگر به شبیه سازی دقیق اکشن پیانوهای آکوستیک نیازی نیست. امروزه برای ساخت اکشن به کار رفته در بسیاری از پیانوهای الکتریک، از کلاویه‌های چوبی یا سنگین و قابلیت‌های پیشرفته‌ی دیگر استفاده شده که کار شبیه‌سازی اکشن‌های أکوستیک را قابل قبول ساخته. با این وجود، این پیانوها ترجیح بسیاری از پیانیست‌ها، به‌ویژه نوازندگان سبک کلاسیک نیستند.

* کمپانی یاماها (Yamaha)، اولین کمپانی بود که پیانوهای هیبریدی را به بازار عرضه کرد.

ارتباط با هنر موسیقی

امروزه استفاده از تبلت در موسیقی کلاسیک، در حال تبدیل شدن به یک رویداد کاملاً مکرر است. آیا این اتفاق خوبی است؟ یا حس واقع گرایی و تجربه را از بین می‌برد؟ ممکن است کسی این عقیده را داشته باشد که مانند خواندن کتاب‌های فیزیکی که ورق زدن هر صفحه و لمس آن سبب می‌شود تا با کلمات نوشته شده ارتباط برقرار کنید، در این مورد که ارتباط ما با هنر است و شاید در اجرای کلاسیک، ارتباط واقعی فقط از طریق نواختن با یک ساز آکوستیک، با ویژگی‌های شاخص، حاصل شود.

آن‌چه مسلم است این است که پیانوی هیبریدی برای یک نوازنده‌ی حرفه‌ای؛ شرایط داشتن یک ساز بادوام و تمرین با سازی مناسب را فراهم می‌کند و این امکان خوبی است. سازهای هیبریدی بهترین امکانات را برای هنرجویان در هر سطحی در خانه‌شان فراهم می‌کنند.

دنیل جانسون (Daniel Johnson) نوازنده‌ی کلاسیک پیانو، آزمایشی انجام داد؛ او یک لیست از قطعات مختلف را که در آن، هر قطعه با هر دو نوع ساز (آکوستیک و هیبریدی) اجرا شده بودند را باهم مقایسه کرد. تقریبا تشخیص این که هر اجرا با چه سازی بوده غیرممکن بود. آیا روی برقراری ارتباط تأثیرگذار بود؟ خیر. در نهایت، این توانایی نوازنده است که بتواند موسیقی را صرف نظر از ساز مورد استفاده، بیان کند. این کار، سطح نوازندگی آن‌ها را مشخص می‌کند.

در سالن کنسرت

نکته‌ای وجود دارد که شاید به آن فکر کنید؛ آیا ممکن است هنرمندی برای اجرا در یک سالن کنسرت مشهور، یک ساز هیبریدی را به جای یک ساز آکوستیک واقعی انتخاب کند؟ در آینده، خصوصا با پیشرفت تکنولوژی در تولید صدا، ممکن است این کار موفقیت آمیز باشد. همان‌طور که ممکن است یک پیانوی آکوستیک به‌جای پیانوی آکوستیک دیگری انتخاب شود، این امکان هم وجود دارد که به‌جای پیانوی آکوستیک از پیانوی هیبریدی استفاده شود. اما فعلا برای اجراهایی که در سالن‌های کنسرت است، از پیانوهای آکوستیک استفاده می‌شود.

مزایا و معایب پیانوهای هیبریدی

تعدادی از مزایای این ساز:

• داشتن ابعادی کوچک که فضای کمتری اشغال می‌کند.
• سایز کوچک و وزن کمتر آن به این معناست که برای جابه‌جایی‌اش، به حمل‌ کننده‌های پیانو نیازی ندارید.
• حساسیت بسیار کمی نسبت به دما و رطوبت دارد؛ چون این مدل ساز، فاقد سیم و ساوند برد است، تغییرات محیطی تاثیری بر کوک آن نمی‌گذارد. (ممکن است تغییرات آب و هوایی بر اکشن آن تاثیر گذاشته و کلاویه‌های چسبنده ایجاد کند)
• شما می‌توانید شدت بلندی صدا را توسط اسپیکر یا هدفون تنظیم کنید.
• این ساز،مانند پیانوهای آکوستیک، به مراقبت و رسیدگی زیادی چون؛ کوک کردن، تعویض سیم یا تعمیر ساوند برد احتیاجی ندارد.
• به راحتی می‌توانید آن را به ضبط، لپ‌تاپ، MIDI، آی‌پد و USB MIDI وصل کنید.
• داشتن اتصال USB یک مزیت بزرگ در این ساز است. این قابلیت، امکان ویراش با MIDI را فراهم می‌کند و اجازه‌ی ایجاد تغییر در نت و ریتم را به ما می‌دهد. سپس می‌توان از آن توسط خروجی‌های کیبورد، به صورت یک فایل صوتی با کیفیت بالا خروجی گرفت.
• صداهای متنوعی دارد که می‌توان برای آهنگسازی از آن‌ها استفاده کرد.
• بسیاری از آن‌ها گزینه‌ای دارند که در آن امکان اجرای همزمان با ارکستر وجود دارد و شما می‌توانید توسط دروس آن، تمرین کنید.
• بسیاری از اکشن‌های به کار رفته در پیانوهای هیبریدی مانند پیانوهای آکوستیک دارای قابلیت رگلاژ (تنظیم) هستند.

معدود معایب پیانو هیبریدی:

• از پیانوهای دیجیتال گران‌تر هستند.
• تقریبا نصف پیانوهای آکوستیک وزن دارند اما بازهم جابه‌جایی آن ها به‌تنهایی آسان نیست.
• به برق نیاز دارند و در هنگام قطع برق کار نمی‌کنند.
• بعضی از آنها بسیار گران هستند.
• برخی عقیده دارند اکشن به کار رفته در آن‌ها و صدایی که تولید می کنند، با کیفیت نیست. (این موضوع بسیار مورد بحث است)
• ممکن است هر سه تا پنج سال، به رگلاژ نیاز داشته باشند. در صورتی که پیانوهای دیجیتال در این بازه‌ی زمانی تقریبا به هیچ تنظیماتی احتیاج ندارند.

امروزه هرکدام از برند‌های شناخته شده‌ی کاوایی (Kawai)، رولاند (Roland)، یاماها (Yamaha) و کاسیو (Casio)، جدا از داشتن طیف کاملی از سازهای دیجیتال، نمونه‌ای از ساز هیبریدی را ارائه می‌دهند و تنها راه تشخیص این‌که ببینید کدام ساز برای شما مناسب است، این است که خودتان بروید و از نزدیک آن‌ها را امتحان کنید.

خوب است در هنگام خرید پیانوی هیبریدی، به نکاتی که در ادامه می آوریم، توجه کنید؛

اکشن کلاویه‌ها: کیفیت اکشن کلاویه‌ها بسیار اهمیت دارد. بررسی کنید که آیا کلاویه‌ها توانایی بازسازی دقیق صدای حاصل از اکشن پیانوی آکوستیک را دارند؟ یکی از راه‌های آزمایش این کار، تکرار سریع است. اکشن‌های دیجیتال نمی‌توانند به‌طور دقیق تکرارهای سریع را بازسازی کنند. تست کنید که آیا کلاویه می‌تواند بدون این که کاملا رها شود دوباره صدا ایجاد کند؟ (این ویژگی فقط در پیانوهای آکوستیک گرند وجود دارد و باید در پیانوهای هیبریدی گرند نیز همین‌طور عمل کند) اگر برای تمرین یا در استودیو خود فقط از پیانوهای هیبریدی استفاده می کنید، کیفیت اکشن بسیار مهم است.

صدا/ اسپیکرها: دومین فاکتور پر اهمیت که باید مورد توجه قرار گیرد، صدای پیانو است. اگر ساز خوش‌صدا نباشد، چه‌کسی دوست دارد با آن نوازندگی کند؟! کیفیت صدای پیانو را هم با هدفون و هم بدون آن تست کنید. درواقع بسیاری از پیانوهای هیبریدی با هدفون صدای بهتری دارند، چراکه باعث می‌شود احساس کنید کاملا در صدای آن غوطه‌ور هستید.

پلی‌فونی: پلی‌فونی در یک ساز؛ تعداد نت‌هایی است که ساز می‌تواند به‌طور همزمان اجرا کند. این تعداد باید حداقل 256 نت باشد تا بتواند درهنگام پدال‌گیری‌های پیچیده، به‌خوبی نوانس‌ها را بازسازی کند. استاندارد فعلی موجود 256 است اما بدون شک با گذشت زمان این تعداد افزایش خواهد یافت.

نکات دیگری که خوب است به آن‌ها توجه کنید؛ جای نت، صفحه‌ی کنترل قابلیت‌ها و تعداد ورودی هدفون (این مورد در تمرین‌های گروهی و تدریس گروهی اهمیت دارد) است.

منابع: Pianist، Onlinepianist