فکر نمیکنم بیش از حد اغراق آمیز باشد اگر بگوییم نوازندگان سازهای زهی عاشق سازهای خود میشوند. رزونانس فیزیکی پرانرژی بین یک نوازندهی حرفهای و سازش، روی صحنه، قابل لمس و مشاهده است. با این حال، در میان همهی سازهای زهی ارکستر، چیز خاصی در مورد ویولنسل وجود دارد.
امروز میخواهیم به تعدادی از ویژگیهای این ساز بپردازیم که آن را به عضوی خاص از خانوادهی سازهای زهی تبدیل میکند؛
- صدای چشمگیر: وقتی صحبت از صدا میشود، ویولا و ویولنسل صدایی شبیهتر به صدای انسان دارند. به همین دلیل، حتی دوستداران موسیقی غیر کلاسیک هم معمولا از صدای آن لذت میبرند. «آنتونی توماسینی»، منتقد اصلی موسیقی کلاسیک مجلهی تایمز، در مقالهای در NYT (با نام «5 دقیقه که باعث میشود ویولنسل را دوست داشته باشید»)، اظهار میدارد: «حتی هنگامیکه ویولنسل در رجیستر صوتی بالاییاش نواخته میشود، به نظر میرسد که صدایش از یک قلمروی پردامنهی روس به گوش میرسد.»
این نگرش در بعضی مواقع بسیار به چشم میآید؛ با اینکه طرفدار پر و پا قرص ویولن هستیم، اما احترام میگذاریم که نتهای بالای آن برای افرادی که ترجیح میدهند به موسیقیهای لطیفتر گوش دهند، آنقدرها دلنشین نباشد. رجیستر صوتی بالای ویولنسل (که نسبت به ویولن پایینتر است) صدایی جایگزین برای آن افراد فراهم میآورد. - داشتن شخصیتی جداگانه، ویولنسل را به طرز باورنکردنی تطبیقپذیر میکند: اگر تاریخچهی این ساز را بدانید، ویولنسلی که امروزه میشناسیم ریشه در دههی 1500 دارد؛ زمانی که سازندگان مشهور ویولن با ساختن سازهای زهی بزرگتر شروع به آزمایش برای ایجاد نتها و صداهای پایینتر (بمتر) کردند. اندازهی ساز ویولنسل (در ابتدا «violine» یا «ویولن باس» نامیده میشد)، بسته به لوتیر، گسترهای بین بسیار بزرگ تا کمی کوچکتر داشت. در نهایت، در اوایل دههی 1700، آنتونیو استرادیواری این ساز را به اندازهی استاندارد امروزیاش درآورد.
این استانداردسازی اجازه داد تا اولین «ویرتوئوزهای ویولنسل» ظهور کنند. اکثر آنها جذب «شخصیت مجزا» ویولنسل و یا توانایی آن در تولید صدای زیبا و با کیفیت در هر دو رجیسترهای بالاتر و پایینتر شدند. در واقع، این تنها سازی است که میتواند بهراحتی نتهای نوشته شده در هر کلید (فا/ باس، تنور و تربل/ سل) را پوشش دهد و همین ویژگی آن را به یکی از متنوعترین سازهای ارکستر تبدیل میکند. سرانجام، شناخت ویولنسل به عنوان یک ساز باس، نگهدارندهی ریتم و یک ساز تکنواز شایسته، در اولین اثر مهمی که برای ویولنسل ساخته شد، به اوج خود رسید: سوئیتهای ویولنسل باخ. - شکل و اندازهی جذاب: همانطور که صدای ویولنسل شبیه به صدای انسان است، شکل بدنه آن نیز به همان صورت است. بله، درست است که همان انحنای زیبای ویولن، ویولا، کنترباس و گیتار را دارد، اما فقط اندازه ویولنسل و کنترباس شبیه به انسان است و همین اندازه، فرم منحنی و زنانهی آن را چشم گیرتر میکند.
به همین خاطر است که زمانی که افراد، یک نوازندهی ویولنسل را مشاهده میکنند غالبا این تصور را دارند که نوازندگان ویولن سل ارتباط فیزیکی بیشتر و عمیقتری با ساز خود دارند. این رابطهی فیزیکی، داشتن تماس با تمام بدن است که ویولنسل را به یکی از جالبترین سازها از نظر مخاطبان تبدیل میکند. بسیاری از افرادی که نوازنده نیستند به اشتباه تصور میکنند که ویولنسل یکی از سختترین سازها برای نوازندگی است، زیرا آنها سختی نوازندگی با آن را بر اساس اندازهای که دارد در نظر میگیرند.
اگر با خود فکر کردهاید که آیا حرکت بدن برای نوازندهی ویولنسل ضروری است یا خیر، توجه شما را به یک پژوهش منتشر شده مبنی بر کیفیت صدای نوازندگان ویولنسل با رفتار پوسچرال اولیهی آنها معطوف میکنیم؛ محققان ارزیابی کردند که موسیقی حاصله نهتنها از نظر کیفیت صدادهی (جدا از مبحث بصری) بیانگرتر خواهد بود، بلکه هنگامیکه نوازنده بهطور غریزی از سر تا نوک پای خود را حرکت میدهد، در واقع بهطور ارگانومیک از ستون فقرات، گردن، شانهها و … محافظت میکند، زیرا از تکنیک صحیح آرشه کشی پشتیبانی میکنند. - صدای فاقد ژانر: از آنجا که ویولنسل استاندارد عضو جدیدتری در گروه سازهای زهی است (از حدود 1710) منطقی است که این ساز از نظر ژانرهای موسیقی نیز یک ساز تطبیقپذیر باشد. شما نمیتوانید ویولنسل را تنها در ژانر کلاسیک قرار دهید.
قابلیت نوازندگی با این ساز و صداهای ایجاد شده توسط آن، درست همراه با تکامل موسیقی کلاسیک و معاصر تکامل یافت. در نتیجه، دیدن کنسرتهایی که بلیتهای آنها تماما فروخته شده، توسط گروههایی مانند: 2Cellos ، Apocalyptica و Rasputina ، که همهی آنها ویولنسل را به یک ساز بینظیر برای نوازندگی تبدیل کردند، غیر معمول نیست. - افراد در هر سنی میتوانند این ساز را بنوازند: هیچوقت آنقدر پیر نیستید که نتوانید سازی را بنوازید. اگرچه به نظر میرسد که ویولنسل به آمادگی بدنی بیشتری احتیاج دارد، ولی در حقیقت نگه داشتن و نوازندگی با این ساز از ویولن یا ویولا آسانتر است. موقعیت نشسته در هنگام نوازندگی، حتی برای کنسرتهای انفرادی و همچنین برای انواع سنین مناسب و ممکن است.
نوازندگان ویولنسل مشهور همچون Mstislav Rostropovich و Pablo Casals را در نظر بگیرید؛ روستروپوویچ تا 78 سالگی برای عموم نوازندگی میکرد و کازالس در دههی نود زندگیاش به خوبی از پس نوازندگی این ساز بر میآمد. مهم نیست که از چه سنی شروع به نوازندگی میکنید، سالهای زیادی برای لذت بردن از نوازندگی پیش رو دارید.
شکی نیست که ویولنسل یک ساز بسیار خاص است. اگر در حال یادگیری نوازندگی ویولنسل هستید، آن را ادامه دهید.
منبع: Connollymusic