دربارهی واریاسیونهای گلدبرگ باخ چه میدانیم؟
«واریاسیونهای گلدبرگ باخ» در موسیقی غرب به یک بنای ماندگار تبدیل شده است. این اثر در یک سطح، یک اثر زیبا برای کی برد است و در سطحی دیگر، یک مکعب روبیک در معماری و نوآوری است. این اثر چیزهای زیادی دارد تا ما را غافلگیر کند. از داستان پشت آن (دربارهی شب های بی شمار بیخوابی) تا ساختار پرپیچ و خم و ضبط انقلابی گلن گولد.
واریاسیون های گلدبرگ باخ
در حدود سال ۱۷۴۱ باخ یک قطعهی طولانی و پیچیده منتشر کرد که آن را آریا* با واریاسیون های متعدد برای هارپسیکورد نامید:
«این اثر نقطه ی اوج پروژهای است که نام آن به زبان آلمانی Clavier-Übung است و شاید بهترین ترجمهی آن تمرین کلاویه باشد، زیرا باخ میخواسته از این طریق نشان دهد که کیبرد (کلاویه) با توجه به پیشرفت فنی، ظرافت استادانه و پیچیدگی ترکیببندی چه امکانات و قابلیتهایی دارد.» (کریستف وولف، موسیقیشناس و پژوهشگر در حوزهی موسیقی باخ)
ساختار این موسیقی متقارن است و با یک آریای آرام و زیبا و به غایت زینتبندیشده آغاز می شود که خط باس آن جرقهای برای شروع ۳۰ واریاسیون است که در ادامه میآید. بعد از واریاسیون ۱۵ میتوان یک مرز درنظر گرفت که قطعه در همانجا که به پایان میرسد با بازگشت آریا آغاز میشود. هر کدام از واریاسیونهای سوم، یک کانن است با پیچیدگی اضافی که اختلاف بین زیروبمیهای ملودیها از یک کانن در همصدایی تا کانن در (واریاسیون) نهم ادامه مییابد.
دربارهی ماجرای خلق واریاسیونهای گلدبرگ، روایتهای مختلفی وجود دارد. براساس یکی از این داستانها کانت کیسرلینگ که از بیماری بیخوابی (insomnia) رنج میبرد از هارپسیکوردنواز مخصوص خود خواست که واریاسیونها را بنوازد. و باخ این واریاسیونها را برای او نوشت:
«البته من فکر میکنم که ریشهی این اثر، درواقع ایدهای است که باخ از هندل گرفت. در سال ۱۷۳۳، هندل، آریایی با ۶۴ واریاسیون منتشر کرد. این واریاسیونها بر پایهی باس همان آریا هستند با این تفاوت که طول آن ۸ ماژور است. باخ به این فکر افتاد که اگر روی چنین باسی …. واریاسیونهای زیاد داشته باشیم ایدهی فوقالعادهای است. اما این باس کوتاه بود. پس او بهجای ۸ ماژور آن را به ۳۲ ماژور تبدیل کرد.
باخ از این ۳۰ واریاسیون قطعهای عمیقتر و پیچیدهتر از قطعهی هندل ساخت و گویی با این اثر اعلام کرد که تواناییاش از او بیشتر است!»
- *آریا:
یک ملودی است که برای آوازِ تنها نوشته میشود و معمولاً با ارکستر همراهی میشود. همچنین گونهای قطعهٔ موسیقی آوازی نیز هست که در آن، خواننده موضوعی یا داستانی نسبتاً مستقل را روایت میکند. آریا بیشتر در اپرا دیده میشود هرچند که آهنگسازانی، آریاهایی بیارتباط با اپرا نیز نوشتهاند. این اصطلاح به معنی یک قطعهٔ سازی آرام و ملودیک نیز بهکار میرود. - منبع
NPR