ساکسیفون (ساکسوفون) به عنوان یک ساز بادی تک زبانه و عضوی از سازهای اصلی موسیقی جاز، شناخته می‌شود. ساکسیفون نسبت به سایر سازهای موجود در جاز، از نظر تاریخچه ساز جدید‌تری است. این ساز را شخصی به نام آدولف ساکس (Adolphe Sax) اختراع کرده است.
آدولف ساکس در ۱۸۱۴ در کشور بلژیک به دنیا آمد. پدرش از سازندگان سازهای موسیقی بود که خودش دست به ابداعات جالبی در ساز شیپور (هورن) زده بود. او در سال‌های جوانی در هنرستان هنرهای زیبای بروکسل نوازندگی فلوت و کلارینت را آموخته بود. هیجان و شور پدرش برای ابداع در سازها، روی او هم تاثیر گذاشت و او را به فکر ایجاد تغییراتی در کلارینت باس انداخت. در نهایت شور و اشتیاق او منجر به اختراع سازی فلزی و تک زبانه شد که دهانه‌ای مخروطی شکل دارد.
در ادامه اجرایی زیبا از قطعه زمستان اثر آنتونیو ویوالدی را با ۹ ساکسیفون تماشا کنید.
تاریخچه ساکسیفون
۱۸۴۱- آدولف ساکس برای اولین بار، ساز تازه ساخته شده‌اش را به یکی از آهنگسازان مشهور آن زمان به نام هکتور برلیوز (Hector Berlioz) نشان داد. این اولین ساکسیفون، یک ساکسیفون باس در کلید دو بود. هکتور برلیوز تحت تاثیر منحصر‌به فرد بودن و همه‌کار بودن این ساز قرار گرفت.
۱۸۴۲- آدولف به پاریس رفت و برلیوز مقاله‌‌ای درباره سازی که آدولف اختراع کرده بود را در نشریه‌ای فرانسوی منتشر کرد و به توصیف ساکسیفون پرداخت.
۱۸۴۴- آدولف ساکس، اختراعش را در یک نمایشگاه صنعتی پاریس به نمایش عمومی گذاشت.
۱۸۴۵- گروه‌های موسیقی نظامی در این زمان از ابوا، باسون و فرنچ هورن استفاده می‌کردند. اما آدولف ساکس این سازها را با انواع ساز «ساکس هورن» (saxhorn) جایگزین کرد. او در این سال، خانواده‌ای از سازهای بادی برنجی که با دریچه (والو) نواخته می‌شوند را گسترش داد. ساکس هورن هم جزء همین خانواده بود.
۱۸۴۶- آدلوف ساکس پتنت (حق امتیاز) ساز ساکسیفون را که در ۱۴ مدل ارئه شده بود، دریافت کرد. ۱۴ مدل ساکسیفون عبارت بودند از: E فلت سوپرانو، F سوپرانو، B فلت سوپرانو، C سوپرانو، E فلت آلتو، F آلتو، B فلت تنور، C تنور، E فلت باریتون، F آلتو، B فلت تنور، C تنور، E فلت باریتون، B فلت باس، C باس، E فلت کنترباس و F کنترباس.
۱۸۴۷- اولین مدرسه ساکسیفون در پاریس تاسیس شد. این مدرسه در یک مدرسه موسیق نظامی مستقر بود.
۱۸۵۳-۱۸۵۸- آدولف ساکس به بیماری سرطان لب مبتلا شد. اما توانست به طور کامل بهبود پیدا کند.
۱۸۵۸- آدولف ساکس به درجه استادی هنرستان موسیقی پاریس رسید.
۱۸۸۱- ساکس پتنت اصلی خود را برای ساکسیفون گسترش داد و تغییراتی را در آن به وجود آورد.
۱۸۸۵- اولین ساکسیفون در ایالات متحده توسط Gus Buescher ساخته شد.
۱۸۸۶- ساکسیفون دچار تحولات دیگری شد. برای مثال کلید دو برای دست راست به ساکسیفون افزوده شد.
۱۸۹۴- آدولف ساکس فوت کرد و پسرش آدولف ادوارد، تجارت را در دست گرفت.
ساکسیفون به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. خانواده سازهای ساکس هورن دریچه‌دار به عنوان هنر دولتی و برای موسیقی نظامی پذیرفته شد و هنوز هم تا امروز عمدتاً تغییر نکرده است. پس از مرگ آدولف ، ساكسیفون دستخوش تغییراتی شد ، كتاب هایی برای ساكسفون منتشر شد و آهنگسازان/ نوازندگان، ساکسیفون را در اجراهای خود گنجاندند.
در سال ۱۹۲۸ کارخانه ساکس به شرکت هنری سلمر فروخته شد. تا به امروز بسیاری از سازندگان سازهای موسیقی خط تولید ساکسیفون خود را ایجاد کرده‌اند و این ساز همچنان جایگاه برجسته‌ای در ارکسترها ، گروه‌های کنسرت و بیشتر گروه‌های موسیقی جاز دارد.
ساکسیفون در موسیقی جاز
در سال ۱۹۱۴ ساکسیفون وارد دنیای جاز شد. اولین حضور ساکسیفون در موسیقی جاز احتمالا خارج از نیو اورلئان بوده است، جایی در کانزاس سیتی یا اوهایو. دراین زمان، ۷۵ سال از اختراع ساکسیفون گذشته بود و این ساز در ایالات متحده شناخته شده بود. ساکسیفون در آن زمان جایگاه ویژه‌ای در گروه موسیقی نظامی آهنگساز نامی آمریکایی John Philip Sousa داشت. هم‌چنین ساکسیفون، ساز ثابت گروه‌های موسقی پولکا *در سراسر ایالات متحده بود.
پولکا در دهه ۸۰ وارد آمریکا شد، درست همان زمانی که ساکسیفون هم وارد آمریکا شد. به طور خلاصه می‌توان گفت که قبل از ابداع موسیقی جاز، در ایالات متحده، ارکسترهای سمفونیک، ارکسترهای بادی، گروه‌های موسیقی پولکا و گروه‌های موسیقی نظامی وجود داشتند که ساکسیفون در آنها حضور داشت. وقتی جاز در آمریکا بروز کرد، از همان سازهایی که پیشتر در آمریکا معمول و رایج شده بودند، بهره گرفت و ساکسیفون یکی از آنها بود.
پانوشت:
* پولکا رقصی پرجنب‌وجوش است که به‌صورت دونفره انجام می‌شود. خاستگاه آن بوهم است. پولکا در ۱۸۴۳ در فرانسه معرفی شد. پس از آن در سرتاسر اروپا، اسکاندیناوی، ایالات متحدهٔ آمریکا و آمریکای لاتین رواج یافت.
منابع:
A PASSION 4 JAZZ
