برای قرن‌های متمادی، کنترباس (دوبل باس) سازی ثابت در سالن‌های کنسرت سراسر جهان بود. در اواسط قرن بیستم، نوازندگان باس ساز جدیدی داشتند که می‌توانستند حرفه‌ی خود را با آن تمرین کنند؛ این ساز، گیتار باس بود. این ساز که با نام باس الکتریک (Electric Bass) نیز شناخته می‌شود، امکانات موسیقی پاپ، جاز، راک، کانتری، هیپ هاپ، آر اند بی و حتی موسیقی کلاسیک را گسترش داد.
گیتار باس چیست؟
گیتار باس (باس الکتریک): سازی زهی زخمه‌ای است که به سبک گیتار الکتریک ساخته شده اما فرکانس پایین‌تری ایجاد می‌کند. طول دسته‌ی بلندتر و اندازه‌ی بزرگتری دارد و بم‌ترین ساز در خانواده‌ی گیتارها به شمار می‌رود. در این ساز، صدا با لرزش سیم باس فلزی در بالای یک یا چند پیکاپ آهنربایی، ایجاد می‌شود (گاها از پیکاپ‌های غیرمغناطیسی نیز استفاده می‌شود). سپس پیکاپ‌ها سیگنال را توسط کابل ساز به یک آمپلی فایر انتقال می‌دهند که باعث می‌شود تا بتوان صدای ساز را در درجات گسترده‌ای از بلندی شنید.
گیتار باس چند سیم دارد؟
اکثر گیتارهای باس چهار سیم دارند، اما مدل‌های پنج سیم، شش سیم، هفت سیم و هشت سیم نیز مورد علاقه‌ی برخی نوازندگان خاص هستند. یک گیتار باس چهار سیم به طور سنتی با فواصل چهارم کوک می‌شود (شبیه سیم‌های گیتار)، با کوک خاصی که در ادامه می‌آوریم:
- بالاترین سیم (سیم اول)، در کوک «سل اکتاو دوم» (G2) قرار دارد و «سیم سل» (G string) نامیده می‌شود.
- سیم دوم روی نت «ر اکتاو دوم» (D2) کوک می‌شود و «سیم ر» نامیده می‌شود.
- سیم سوم روی نت «لا اکتاو اول» (A1) کوک می‌شود و «سیم لا» نامیده می‌شود.
- بم‌ترین سیم (سیم چهارم) روی نت «می اکتاو اول» (E1) کوک می‌شود و «سیم می» نامیده می‌شود.
- اگر گیتار دارای پنج سیم باشد؛ سیم پنجم در محدوده‌ی بم اضافه شده و روی نت B0 کوک می‌شود.
- اگر گیتار دارای شش سیم باشد؛ سیم ششم معمولا در گستره‌ی زیر به سیم‌ها اضافه می‌شود و روی نت «دو اکتاو سوم» (C3) کوک می‌شود.
انواع مدل‌های مختلف گیتار باس
تاریخچه‌ی گیتار باس الکتریک به سال 1935 بر می‌گردد که شرکت آئودیووکس (Audiovox) مدل 736 باس فیدل خود را تولید کرد. مدل 736 با داشتن فرت روی گردن ساز، از کنترباس (دوبل باس) سنتی متمایز شد. این کار داشتن اینتونیشن را بسیار ساده‌تر ساخت و باعث شد که امکان نوازندگی این ساز برای مجموعه‌ی وسیع‌تری از نوازندگان قابل دسترسی باشد.
همانطور که می‌دانیم گیتار باس (گیتار بیس)، اولین بار توسط شرکت تولید کننده‌ی ساز الکترونیکی Fender در سال 1951 تولید شد و با نام پرکاشن باس (Precision Bass/P-Bass) شناخته شد. این ساز از روی مدل گیتار الکتریکی محبوب Telecaster از برند Fender ساخته شد. اگرچه طی چند دهه تغییراتی جزئی روی آن انجام شده، اما P-Bass هم‌چنان محبوب است. برخی از برجسته‌ترین نوازندگان این ساز:
- «جیمز جامرسون» نوازنده‌ی افسانه‌ای سبک Motown
- «دونالد -داک- دان»، باسیست خانه‌ی Stax Records
- «کارول کی»
- «دیوید براون»، باسیست اولیه‌ی Santana، که P-Bass او در Woodstock برجسته بود.
- «راجر واترز»، ترانه سرا و رهبر نظری گروه Pink Floyd
- «آیرون میدن»، گیتاریست باس و ترانه سرای اصلی «استیو هریس»
- باسیست ملکه: «جان دیکن»
کمپانی Fender هم‌چنین به خاطر باس جاز خود، که برای اولین بار در سال 1960 معرفی شد، مورد توجه قرار گرفت. در این ساز، بر رجیسترهای میانی و بالایی نوازندگی باس تاکید می‌شد (در حالی‌که P-Bass به خاطر بم بودنش معروف بود). این مدل، از گیتار الکتریکی Jazzmaster الگوبرداری شده است. اگرچه به نظر می‌رسید که هر دو مدل Jazzmaster و Jazz Bass بیشتر مورد توجه نوازندگان راک قرار بگیرند تا نوازندگان جاز، نام برخی از نوازندگان برجسته‌ی باس جاز را در زیر برایتان می‌آوریم:
- «جاکو پاستوریوس»، نابغه‌ی جاز، راک و فیوژن که خصوصا به‌خاطر نوازندگی با باس‌های جاز بدون فرت شهرت داشت.
- «فلی» (Flea) باسیست Red Hot Chili Peppers
- «آدام کلیتون»، باسیست U2
- «گدی لی»، خواننده و ترانه سرای Rush
- «تیم کامرفورد» (معروف به Timmy C) از گروه Rage Against The Machine
چند نمونه از نوازندگان مشهور گیتار باس
نوازنده‌های باس (باسیست) معروف زیادی در طول تاریخ موسیقی وجود دارند. اکثر آن‌ها سازهای به خصوصی دارند؛
- «پل مک کارتنی»، که به خاطر نواختن باس‌هایی به سبک ویولن توسط شرکت آلمانی «هافنر» مشهور است.
- «بوتسی کالینز»، باسیست افسانه‌ای «جیمز براون» و Parliament/Funkadelic. او علاوه‌بر پرکاشن باس و باس‌های جازش از برند «فندر»، دارای یک Star Bass سفارشی نیز بود.
- «مایک وات»، افسانه‌ی پیشروی پانک، سال‌ها قبل از استفاده از مدل ساخته شده توسط Reverend، با باس‌های SG از برند «گیبسون» نوازندگی می‌کرد.
- «ریک دانکو» از گروه The Band نیز به مجموعه باس‌هایش از برند «گیبسون» شهرت داشت.
- «پاول جکسون»، که با «هربی هنکاک» و «هد هانترز»، پرکاشن باس می‌نواخت، اکنون از یک مدل سفارشی که توسط ESP ساخته شده، استفاده می‌کند.
نوازندگی گیتار باس
اگر نوازنده‌ی گیتار هستید، نواختن باس را سریع‌تر یاد خواهید گرفت. هم گیتار و هم (گیتار) باس، هر دو به طور سنتی، در بخش ریتم یک گروه دسته‌بندی می‌شوند؛ گرچه تمرکز گیتار بیشتر بر روی هارمونی آکورد است در حالی که بخش باس، بیشتر بر نت‌های پایه و نوازندگی هماهنگ با درامر گروه تمرکز دارد. این به این معنا نیست که در هنگام نواختن باس نمی‌توانید خلاقیت داشته باشید. در این‌جا مواردی وجود دارد که باید به خاطر بسپارید:
- در حالی که پیشرفت آکورد در حوالی نت‌های پایه رخ می‌دهد؛ یک خط باس متحرک در اتصال این نت‌های ریشه، برای نوازنده، آزادی ایجاد می‌کند.
- نت سیم‌های گیتار الکتریک باس، مانند چهار سیم پایین گیتار الکتریک هستند با این تفاوت که کوک آن‌ها یک اکتاو بم‌تر است و طول بیشتری هم دارند.
- اکثر نوازندگان باس (باسیست ها)، سیم‌ها را توسط انگشتانشان می‌نوازند (خصوصا انگشتان اشاره و میانی)، اما برخی از آن‌ها مانند نوازندگان گیتار، از پیک استفاده می‌کنند.
- در نهایت بهترین راه برای یادگیری گیتار باس، یادگیری آن از یک معلم است. برخی از مربی‌های گیتار، گیتار باس را نیز آموزش می‌دهند.
- علاوه بر آموزش تکنیک‌های اجرایی، یک استاد خوب شما را در زمینه‌ی تئوری و آهنگسازی موسیقی نیز پرورش می‌دهد.
۴ نکته برای نوازندگی گیتار باس
نوازندگان باس هنگام نوازندگی در جایگاه عضوی از گروه، به عنوان پلی میان سازهای زهی (مانند گیتار و کیبورد) و درامز عمل می‌کنند. بهترین نوازندگان بیس معمولا به قوانین زیر پای‌بند هستند:
- هماهنگ با نوازنده‌ی درام به اجرا می پردازند: خصوصا با کیک درام (که با نام باس درام نیز شناخته می‌شود). یک باسیست و درامر که از نظر ریتمیک با یکدیگر هم‌سو هستند، باعث می‌شوند که گروه موسیقی صدادهی خارق‌العاده‌ای داشته باشد.
- روی پایه‌ها و ریتم تمرکز دارند: وظیفه‌ی باسیست، ایجاد ثبات هارمونیک و ریتمیک است. اگر به صفحه ای نگاه می‌کنند که آکورد «ر ماژور» را نشان می‌دهد؛ پیش از آن‌که آن را با هر نوع کشش یا گلیساندو زینت دهند، نت «ر» را اجرا می‌کنند. اولین وظیفه‌ی باسیست، پشتیبانی از خواننده یا هر ساز دیگری است که ممکن است تک‌نوازی کند (مانند یک نوازنده‌ی ساکسوفون یا گیتاریست).
- کوک اجرا می‌کند: از آن‌جا که یک باسیست معمولا نت‌های پایه را اجرا می‌کند، واجب است که همیشه سازی کوک داشته باشد. خوشبختانه ساختار گیتار باس مزایایی در این زمینه دارد؛ اول این که سیم‌های سنگین و ضخیم باس به ندرت از کوک خارج می‌شوند. دوما بر اساس قوانین فیزیک، فرکانس‌های بمی که خارج از کوک هستند، کمتر توسط شنونده قابل تشخیصند. (این ساز را با سازهایی که فرکانس زیر دارند، مانند فلوت و ویولن مقایسه کنید؛ وقتی از کوک خارج می‌شوند، طبق قوانین فیزیکی موج صوتی، همه می‌توانند آن را تشخیص دهند).
- لذت می‌برند: در حالی که یک باسیست بخش چهارچوب‌دار و سخت یک گروه است اما روش‌هایی نیز برای اجرای نمایش با این ساز وجود دارد؛ ایجاد یک بخش باسِ ضربه‌ای، جایی که انگشت شست و کف دست از روی سیم پرش می‌کند، به باسیست امکان می‌دهد تا همزمان به عنوان یک ساز رهبر، ریتم و کار فرعی‌اش را عملی سازد. همه چیز درمورد یافتن زمانی مناسب برای جلب توجه است؛ در حالی که هم‌چنان از هم گروهی‌های خود پشتیبانی می‌کند.
منابع: Masterclass، Wikipedia
