تفاوت لگاتو و استاکاتو

زمانی‌که آهنگساز موسیقی را بر روی صفحه نت‌نویسی می‌کند، معمولا زیر و بمی، کشش نت‌ها و شاید آکوردها را به نمایش درمی‌آورد. این علائم به نوازنده نشان می‌دهند که چه نتی را با چه کششی اجرا کند، اما لزوما نشان دهنده‌ی نحوه‌ی صدادهی نت‌ها نیستند. نت‌ها می‌توانند در یک حرکت مداوم سیال اجرا شوند، یا می‌توان آن‌ها را در مدت‌های کوتاه‌تر و حالت‌های ضربه‌ای‌تر اجرا کرد. تفاوت این روش‌های نوازندگی، تفاوت لگاتو و استاکاتو است.

لگاتو (Legato) چیست؟

لگاتو یک تکنیک اجرایی موسیقی است که حرکتی روان و پیوسته در بین نت‌ها ایجاد می‌کند؛ هر نت، جداگانه، تا حداکثر کششی که دارد اجرا می‌شود و سپس مستقیما با هر نتی که بعد از آن قرار گرفته، ادغام می‌شود.

• اجرای لگاتو بر روی ساز زهی: برای اجرای این تکنیک در سازهای زهی، چون؛ ویولن، ویولا، ویولن‌سل یا کنترباس،‌ چند نت در یک حرکت آرشه اجرا می‌شوند. آهنگسازان برای تسهیل این امر، اغلب عباراتی را می‌نویسند که نوازنده بتواند نت‌های متوالی را بر روی یک سیم به صدا درآورد. نوازندگان زهی که به خاطراجرای تکنیک لگاتو معروف هستند، عبارتند از: «Itzhak Perlman» ویولونیست و «Mstislav Rostropovich» نوازنده‌ی ویولنسل.
• اجرای لگاتو بر روی گیتار الکتریک: اجرای لگاتو در این ساز بسیار شبیه به اجرای آن در ویولن است با این تفاوت که در گیتار الکتریک به جای آرشه از یک مضراب هم‌چون پیک استفاده می‌شود. از آن‌جایی که پیک به طور طبیعی صدایی کوبشی ایجاد می‌کند، گیتاریست‌ها با اجرای ضربه‌های Hammer on و Pull off با آن دستی که توسط آن بر روی فرت‌ها انگشت‌گذاری می‌کنند، این صدا را متعادل و خنثی می‌کنند. این کار به آن‌ها اجازه می‌دهد تا بدون پیک صدایی ایجاد کنند که به طور کلی رنگ صوتی نرم‌تر داشته باشد. گیتاریست‌هایی که به خاطراجرای تکنیک لگاتو معروف هستند، عبارتند از: «Yngwie Malmsteen»، «John Petrucci»، «John McLaughlin» و «George Benson».
• اجرای لگاتو بر روی پیانو: در پیانو برای اجرای یک لگاتوی سنگین معمولا پیش از اتمام کشش نت قبلی، نت بعد را اجرا می‌کنند. از آن‌جایی که نت پیانو را می‌توان تنها با یک انگشت به صدا درآورد، می‌شود پیش از این‌که انگشت را از روی کلاویه‌ی قبلی به طور کامل بلند کنید، یک کلاویه‌ی دیگر را فشار دهید. پیانیست‌های کلاسیک که به‌خاطر اجرای تکنیک لگاتو معروف هستند، عبارتند از: «Arthur Rubinstein» (مفسر معروف شوپن) و «Vladimir Ashkenazy». پیانست‌های جاز که برای اجرای این تکنیک معروف هستند: «Herbie Hancock» و «Chick Corea».
• اجرای لگاتو بر روی ساز بادی- چوبی: این سازها به طور طبیعی برای داشتن بیان لگاتو مناسب هستند،‌ زیرا با یک نفس می‌توان چندین نت را به اجرا درآورد.
• اجرای لگاتو بر روی برخی سازهای بادی- برنجی: برخی از این سازها، مانند؛ ترومپت و کورنت برای لگاتو اجرا کردن مناسب هستند، اما برخی مانند توبا برای اجرای این تکنیک نامناسبند. توسط ساز فرنچ هورن (کر) می‌توان پاساژهای زیبای لگاتو را اجرا کرد که البته این کار نیازمند تکنیک‌های تخصصی از سوی نوازنده است.

استاکاتو (Staccato) چیست؟

از نظر شنیداری، استکاتو مخالف لگاتو است؛ نت‌ها به یک‌دیگر سرازیر نمی‌شوند و هر نت، خیلی سریع، منحصرا به صدا در می‌آید. در پایان کشش تعیین‌ شده‌ی هر نت،‌ عمدا استراحت کوچکی قرار می‌گیرد. نوازندگی استاکاتو، به خاطر طبیعتی که دارد، از نوازندگی لگاتو شاداب‌تر و کوبشی‌تر است.

در موسیقی کلاسیک، استکاتو برای بسیاری از سبک‌های رقص؛ از گاووت (Gavotte) گرفته تا مازورکا (Mazurka) و والس وین (Viennese waltze)، کاملا مناسب است. هم‌چنین مشخصه‌ی سبک‌های رقصی است که امروزه اجرا می‌شوند، مانند؛ پولکا (Polka) و تانگو (Tango).

استاکاتو نواختن در موسیقی پاپ، سبک‌های بسیاری را در بر می‌گیرد؛ از کانتری (Country) و بلوگراس (Bluegrass) گرفته تا فانک (Funk)، هیپ هاپ (Hip Hop) و راک ایندی جانگلی (Jangly Indie Rock).

• اجرای استاکاتو بر روی ساز زهی: آرتیکولاسیون استاکاتو در این سازها شامل ضربات کوتاه آرشه است که به طور معمول بین ضربات پایین و بالای آرشه تناوب دارد. تکنیک پیتزیکاتو که توسط انگشتان اجرا می‌شود، به طور طبیعی به اجرای استاکاتو کمک می‌کند. نوازندگان زهی که به خاطر اجرای تکنیک استاکاتو معروف هستند، عبارتند از: «Mark O’Connor» نوازنده‌ی ویولن/ فیدل، «Paul Watkins» نوازنده‌ی ویولنسل، و کوارتت زهی امرسون (Emerson String Quartet).
• اجرای استاکاتو بر روی گیتار الکتریک: ضربات تیز پیک به راحتی آرتیکولاسیون استاکاتو را ایجاد می‌کند. سبک‌های گیتار کانتری، فانک و پانک، همگی به دلیل اتکای شدیدشان به اجرای استاکاتو شناخته شده‌اند. نوازندگان گیتار جاز مانند؛ «Grant Green» و «Charlie Christian» به خاطر تکنوازی‌های بوق مانند استکاتو معروف هستند. گیتاریست‌های کانتری، مانند؛ «Scotty Moore» و «Chet Atkins» نیز از نوازندگان مشهوری هستند که استاکاتو اجرا می‌کنند.
• اجرای استاکاتو بر روی پیانو: صدای استاکاتو در این ساز شاد و پرانرژی بوده و در سبک‌های؛ تئاتر موزیکال، کلاسیک، جاز، بلوز و راک، به طور یکسان محبوب است. «Ralph van Raat»‌، پیانیست هلندی کلاسیک، در نواختن استاکاتو استاد است. نوازندگان جاز مانند؛ Thelonious Monk، Meade “Lux” Lewis و James P. Johnson نیز همین‌طور هستند.
• اجرای استاکاتو بر روی ساز بادی- چوبی: این سازها به طور طبیعی برای نواختن استاکاتو مناسب نیستند، زیرا قدرت خود را از نفس‌های مداوم می‌گیرند. با این وجود، نمونه‌های بی‌شماری از استاکاتو نواختن توسط سازهای بادی-چوبی وجود دارد؛ از «آیین بهار» اثر «استراوینسکی» گرفته تا موسیقی متن «Ornette Coleman» برای «ناهار برهنه» (ساخته شده با همراهی «Howard Shore»).
• اجرای استاکاتو بر روی سازهای بادی- برنجی: سازهای بادی-برنجی برای اجرای آسان استاکاتو ساخته شده‌اند. در حالی که تمام سازهای برنجی در هنگام نواختن استاکاتو صدای خوبی دارند، ترومبون و توبا به ویژه در اجرای این سبک کارآمد هستند.

تفاوت لگاتو و استاکاتو

تفاوت بین لگاتو و استاکاتو، با تکنیک آرتیکولاسیون شروع می‌شود. این‌ها، به طور موثر، کل شخصیت موسیقی را تغییر می‌دهند؛ همان مجموعه نت‌ها با مدت زمان و دینامیک یکسان، می‌توانند هنگام نوازندگی با تکنیک لگاتو یا استاکاتو کاملا متفاوت به نظر برسند.

به طور تجربی، اکثر بهترین موسیقی‌ها شامل جملاتی از نواختن ترکیبی استاکاتو و لگاتو هستند؛ جابه‌جایی بین این دو تکنیک، فرصت‌های بی‌پایانی را برای آهنگسازان و نوازندگان ایجاد می‌کند.

منبع: MasterClass