بسیاری از علاقه‌مندان به موسیقی جاز دوست دارند بدانند این سبک موسیقی در کدام کشورها و شهرها رواج بیشتری دارد و در کجای جهان بیشتر جدی گرفته می‌شود. در این نوشته با مهمترین مراکز موسیقی جاز در جهان آشنا می‌شویم. اگر به موسیقی جاز علاقه دارید یا به‌طور کلی کنجکاوید که با مراکز رشد، اجرا و مطالعهٔ آکادمیک این سبک مهم از موسیقی قرن‌های اخیر آشنا شوید با ما همراه باشید.
موسیقی جاز آمریکایی در اصل به آفریقا برمی‌گردد زیرا متعلق به سیاه‌پوستانی است که از غرب آفریقا به آمریکا مهاجرت کردند.
در قرن گذشته سه شهر نیوارلئان، شیکاگو و نیویورک در گسترش موسیقی جاز نقش اساسی داشتند. اما در این میان نیویورک برای موزیسین‌های جازی که می‌خواستند در کار خود موفق باشند شهری اغواگر بود که نمی‌شد نادیده‌اش گرفت.
نیویورک‌جاز!
نیویورک، بیشترین استودیوهای ضبط، کلاب‌ها، مدرسه‌های موسیقی و شرکت‌های ضبط موسیقی را داشت. موزیسین‌های علاقه‌مند از گوشه و کنار دنیا به نیویورک می‌آمدند تا بهترین نوازندگان جاز را ببینند و اگر خوش‌شانس باشند با آن‌ها بنوازند. درواقع آن‌ها به‌امید استفاده از امکاناتی که در بقیه شهرها وجود نداشت به نیویورک می‌آمدند.
علاوه بر این، نیویورک سرزمین بسیاری از اتفاقات و خاطرات مهم در دنیای جاز بود. سانی رولینز (Sonny Rollins) ساکسوفونیست معروف همیشه روی پل ویلیامزبرگ ساکسوفون می‌زد. عکس معروفی که آرت کین، عکاس مستقل آمریکایی قرن بیستم از ۵۷ موزیسین جاز گرفت، دوک الینگتن (Duke Ellington) آهنگساز و رهبر ارکستر جاز و حضور همیشگی‌اش در یکی از کلاب‌های شبانه نیویورک، کنسرت‌های فراموش‌نشدنی بنی گودمن (Banny Goodman) و دوک الینگتن در سالن کنسرت کارنیج و…، همه از اتفاقات مهم موسیقی جاز بودند که محل وقوعشان نیویورک بود. شرکت‌های ضبط موسیقی در نیویورک فراوان بودند. به‌علاوه، بسیاری از علاقه‌مندان به نیویورک می‌آمدند تا در مدرسهٔ موسیقی جولیارد در منهتن، در زمینهٔ موسیقی جاز تحصیل کنند.
مت گریسون نوازندهٔ مطرح گیتار بیس و از موسسان شیپ‌شیفتر، یک استودیوی موسیقی در بروکلین، معتقد است زندگی در نیویورک برای او چیزهایی را به ارمغان آورد که شاید در هیچ شهر دیگری به‌دستشان نمی‌آورد: «وقتی جوان‌تر بودم، هر وقتی و در هر مکانی ساز می‌زدم و این ساززدن‌ها هر بار من را به یک استیج بزرگ‌تر می‌رساند و همهٔ این‌ها را مدیون زندگی در نیویورک هستم.»
اسپایک ویلنر، نوازنده‌ای که در یک کلاب ساز می‌زد می‌گفت: «اینجا فقط یک «بار» است اما در طی بیست و پنج سال به کانونی برای موزیسین‌های جاز تبدیل شده. اینجا یک مکان لوکس با صندلی‌های راحت نیست، بلکه مکانی است که مردم بدون اینکه هزینه‌ای بپردازند هرچقدر بخواهند در آن می‌مانند و حالا انبوهی از جازموزیسین‌های جوان را در خود دارد که اینجا را تبدیل به خانه خود کرده‌اند.» او می‌گوید: همان‌طور که اگر کسی بخواهد آشپزی چینی یاد بگیرد باید مدتی را در چین سپری کند، نمی‌توان موسیقی جاز را بدون زندگی در نیویورک به‌خوبی درک کرد. و اگر به من باشد اسم اینجا را می‌گذارم: «نیویورک‌جاز»!
شرکت‌های ضبط و نشر موسیقی در نیویورک فکر کار کردن در مناطق دیگر را هم نمی‌کردند. برنی فیلدز، موسس نشرهای موسیقی های‌نت و ساوانت می‌گوید: منبع استعدادهای موسیقی جاز در نیویورک تمام‌نشدنی است. شما اگر به یک نوازندهٔ حرفه‌ای گیتار بیس احتیاج داشته باشید گزینه‌های زیادی دارید. اینجا مثل استودیوهای معمولی نیست که یک روز در آن راک ضبط کنند و یک روز جاز. مهندسین استودیو به‌قدر کافی جاز ضبط کرده‌اند که در کار خود حرفه‌ای شدند.
واشینگتن
از سال ۲۰۰۵ هر سال در ماه جون در واشینگتن فستیوال موسیقی جاز برگزار می‌شود که امروزه یکی از بزرگترین فستیوال‌های جاز آمریکا است. این فستیوال که نام مخفف آن DCJF است، در سال ۲۰۱۸ موفق شد هشتاد و دو هزار مخاطب را برای ۱۶۵ رویداد هنری به خود جذب کند. هرچند مهمترین انرژی‌ای که در این شهر وجود داشت، همان هنرمندان بومی و هوادارانی بودند که حال و هوای شهر را زنده نگه می‌داشتند. مثلا موسسه‌ای که میزبان اجراهای هفتگی شبانه بود یا پروژه‌ای که کنسرت‌های تابستانی را در یک مرکز محلی برگزار می‌کرد. بعضی از بارها نیز در هر هفته یک شب تا نیمه‌های شب برنامه اجرای جاز داشتند. واشینگتن، زادگاه چهره‌هایی همچون دوک الینگتن، چارلی روس و شرلی هرن بود. این شهر هم به‌واسطهٔ جایگاه سیاسی‌اش و هم به این دلیل که انواع گوناگونی از موسیقی جاز را در خود داشت همواره برای مسافران و جهان‌گردان وسوسه‌انگیز بوده است.
آمی برمت، یک پیانیست واشینگتنی می‌گوید: «بسیاری چیزها در واشینگتن منحصربه‌فرد است و من تا زمانی که آنجا را ترک نکرده بودم متوجه این موضوع نبودم. اینجا بهترین کانون در دنیا است. من عاشق لس‌آنجلسم اما آنجا شاخه به شاخه است و هرکس روی یک چیز کار می‌کند. در واشینگتن هنرمندان با هم همکاری می‌کنند و رویدادهای دیگران را هم حمایت می‌کنند. این برای من بسیار مهم است و برای همین چیزهاست که دوست دارم در جامعه موسیقی این شهر فعالیت کنم.»
بوستون و تحصیل در سبک موسیقی جاز
شهرت بوستون به‌عنوان یک شهر مهم در موسیقی جاز، به این است که مرکز تحصیلات آکادمیک جاز است. در این شهر همچنین شاهد کلاب‌هایی هستیم که همیشه برای گردش‌گران و مسافران جذابیت دارد. هزاران موزیسین مشتاق اجراهای محلی را با حضور خود پرشور می‌کنند.
بهترین مراکز برای تحصیل موسیقی جاز در بوستون برکلی و NEC بودند و هر دو موسسه چارچوب‌هایی برای تحصیل جاز در آمریکا تدارک دیده بودند. آن‌ها موزیسین‌های بین‌المللی را دعوت می‌کردند تا ورودی و خروجی اجراها را نشان بدهند.
برکلی امروزه ۶۵۰۰ محصل و یک کادر تدریس ۱۰۰ نفری از موزیسین‌های جاز دارد. در این مرکز یک موسسه بین‌المللی است که هر سال با برگزاری اجراها و مسابقات مختلف به علاقه‌مندان و دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد که خلاقیت و استعداد خود را محک بزنند.
در NEC موزیسن‌ها هم می‌توانند در قسمت مطالعات جاز تحصیل کنند هم در دپارتمان‌های بداهه‌نوازی معاصر. علاقه‌مندان به موسیقی جاز هر شبی که بخواهند می‌توانند به تماشای رسیتال‌های دانش‌آموزی در هر مدرسه‌ای بروند. در این مرکز کنسرت‌های رایگان بسیاری برگزار می‌شود. مرکز اجرای برکلی نیز محلی اختصاصی برای تورهای موسیقی است. این دو مرکز به یکدیگر چندان بی‌ربط نیستند، مثلا بعضی از فارغ‌التحصیلان برکلی برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر به NEC می‌روند.
تحصیل موسیقی در این مراکز آکادمیک برای کسانی که در وجود خود به موسیقی عشق می‌ورزند می‌تواند الهام‌بخش باشد. یک جوان اهل ترکیه به‌نام سانلیکول، به عشق موسیقی جاز به آمریکا سفر می‌کند. او هیچ علاقه‌ای به موسیقی سرزمین خودش نداشت. اما وقتی که در NEC واحد درسی اتنوموزیکولوژی (موسیقی‌شناسی قومی) را گذراند احساس کرد که موسیقی ترکیه هم می‌تواند جالب باشد و حالا در آثار خود از موسیقی جاز و موسیقی ترکیه در کنار هم استفاده می‌کند.
اجرای ارکستر جاز در NEC
نیوارلئان، محل پیدایش موسیقی جاز
در این شهر، موسیقی جاز فقط یک سبک موسیقی نیست، بلکه بخشی از فرهنگ آن است و در تاروپودش تنیده شده است. آن‌ها در مراسمی به‌نام سکندلاین که در برخی نقاط دیگر دنیا هم مرسوم است، در خیابان به‌صورت دسته‌جمعی حرکت می‌کنند و سازهای بادی می‌نوازند. این مراسم در خیابان‌هایی برگزار می‌شود که یادآور پیشینهٔ تاریخی جاز در این سرزمین است، مثلا میدان کانگو که در گذشته محل برگزاری موسیقی و رقص سیاه‌پوست‌ها بوده است یا موزهٔ جاز نیوارلئان که بیش از پنجاه سال قدمت دارد و در این چند دهه اشیاء مختلف مربوط به موسیقی جاز مثل سازهای گوناگون، عکس‌ها و…. در آن نگه‌داری می‌شود.
در نیوارلئان در شلوغی‌ها و تغییرات جمعیتی، برنامه‌هایی برای حفظ موزیسین‌ها و مخاطب‌هایشان درنظر گرفته می‌شد. در سال ۱۹۷۳ در این شهر مرکز هنرهای خلاق (NOCCA) تاسیس شد. این مرکز تحصیلات جدی در زمینهٔ موسیقی جاز به جوانان ارائه می‌داد. در این شهر مدارس موسیقی دیگری هم بود. در دوره‌ها و برنامه‌های تدریس موسیقی موزیسین‌هایی تربیت می‌شدند که موسیقی جاز نیوارلئان و سنت‌های فرهنگی دیگر این شهر را به نسل جوان منتقل کنند.
میامی
موسیقی جاز در میامی بیشتر به‌واسطهٔ شبکهٔ رادیویی WDNA شناخته شده است. این شبکه برخی اجراها را به‌صورت زنده پخش می‌کند و ارتباط دوستانه‌ای با مدرسهٔ موسیقی فرست در دانشگاه میامی دارد. موسسه‌ای که در کل آمریکا شهرت و اعتبار فراوانی دارد و از مربیان صاحب‌نامی در موسیقی جاز بهره می‌گیرد. برای مثال جان داورسا، موزیسینی که چند جایزهٔ گرمی در کارنامهٔ خود دارد از مدرسان این مدرسه است.
برنامه‌های شبکهٔ WDNA بازتابی از ریتم‌های استوایی و لاتین است و خصوصیات استریت اهد (۱)، سبکی از موسیقی جاز را در خود دارد.
کافه «گربه سیاه» در میامی محل مهمی برای گروه‌های موسیقی جاز است. آنجا کنسرت‌هایی در فضای باز در میان دیوارنوشته‌های زیبا اجرا می‌شود. در کلاب «بال اند چین» نیز بیشتر گروه‌های جاز اجرا دارند. زمستان‌ها میامی میزبان اجراهای ملی و بین‌المللی جاز است.
دترویت
شهر دترویت به‌واسطهٔ فستیوال سالانهٔ جاز مشهور است. این رویداد هرسال در تعطیلات روز کارگر در سپتامبر به‌صورت عمومی برگزار می‌شود و امسال (۲۰۱۹) چهلمین سال برگزاری آن است. در این فستیوال که مهمترین برنامه موسیقی جاز در این شهر است، ستاره‌های بین‌المللی مشهوری شرکت می‌کنند و گروهی از جازموزیسین‌های میشیگان نیز حضور دارند.
در این فستیوال فعالیت‌های آموزشی متنوعی در هارت‌پلازا در جنوب شهر دترویت ارائه می‌شود که می‌تواند فرصت خوبی برای بازدیدکنندگان علاقه‌مند باشد.
در مواقع عادی سال نیز طرفداران جاز برای تماشای اجراها به مکان‌هایی مثل جازکافه، کلیف‌بل و کافه درتی‌داگ‌جاز می‌روند.
یک رستوران و بار به نام برت مارکت در دترویت سال‌هاست که میزبان اجرای موزیسین‌های جاز است و محفلی برای ساکسوفونیست‌ها. این مکان نه‌چندان بزرگ، نزد هواداران جاز بسیار محبوب است و در آن همیشه به‌روی علاقه‌مندان به موسیقی باز است.
دترویت یک شبکهٔ رادیویی به‌نام WRCJ هم دارد که علاقه‌مندان به جاز می‌توانند در آن سبک‌های متنوع این موسیقی را بشنوند.
شیکاگو و انگیزه‌های جاز
در این شهر کسانی بودند که در آغاز جوانی چندان اهل موسیقی نبودند اما با سخنرانی موزیسن‌های برجسته در خود انگیزه و علاقه‌ای به موسیقی کشف کردند و حالا خود در میان‌سالی به الگو و انگیزه‌ای برای جوانان تبدیل شدند. یکی از این افراد کریس گرین است که با شنیدن سخنرانی و داستان ون فریمن ساکسوفونیست سیاه‌پوست در شیکاگو تحت تاثیر قرار گرفت و حالا به گفتهٔ خودش یک موزیسین سیاه‌پوست است که جزء سنت و فرهنگ این شهر شده و با سخنرانی‌ها و راهنمایی‌هایش علاقه‌مندان به موسیقی را تشویق می‌کند و به آن‌ها انگیزه می‌دهد. در شیکاگو موسیقی جاز صد سال است که در اوج خود است و دلیل اصلی آن همین علاقهٔ جوانان به الگو شدن در موسیقی و ایجاد انگیزه برای دیگران است. در شیکاگو یک برنامه زیربنایی فضا را برای انتقال ایده‌ها و نظرات موزیسین‌ها به مخاطبان فراهم می‌کرد. در این راستا شرکت‌های ضبط مستقل با موزیسین‌ها همکاری می‌کردند. همچنین مکان‌های مختلف شهر میزبان اجراهای جاز می‌شدند. موسسه‌ها یا محفل‌هایی هم بودند که محل برگزاری دورهمی‌های جاز بودند. در این محفل‌ها، قدیمی‌ترها با اعضای جوان دیدار و گفت‌وگو داشتند. شاید یکی از دلایل ماندگاری این برنامه در شیکاگو، مناسب بودن هزینه‌ها در مقایسه با سواحل غربی و مناطق شهری شرق باشد.
لس آنجلس و خوانندگان جاز
قلب جاز در لس آنجلس، کلاب نهنگ آبی است که در سال ۲۰۰۹ تاسیس شد. این کلاب در داشتن استعدادهای بومی با مکان‌های مهم اجرای موسیقی جاز رقابت می‌کند و در عین حال آرایش شجاعانه‌ای از موزیسین‌های هنجارشکن در لس آنجلس ارائه می‌دهد.
امروزه لس آنجلس جایگاهی است برای عدهٔ زیادی از موزیسین‌های جاز از نیویورک و شیکاگو و نیز فارغ‌التحصیلان جاز از دانشگاه UCLA و موسسه CalArt که می‌دیدند جامعهٔ جاز در لس‌آنجلس بسیار فعال است و تعداد صحنه‌های اجرا روزبه‌روز بیشتر می‌شود.
علاوه‌بر فستیوال‌های زیادی که در لس آنجلس برگزار می‌شود، شبکه رادیویی KKJZ نیز که از بهترین شبکه‌های رادیویی جاز در آمریکا است، در این شهر روی خط می‌رود. در کنار همهٔ این‌ها، لس آنجلس استودیوهای فراوانی دارد و دورهمی‌های جازموزیسین‌ها در آن به‌طور مرتب برگزار می‌شود، اگرچه با وجود همه این فعالیت‌ها در بین مراکز جاز دست‌کم گرفته شده است.
پورتلند
فستیوالی به نام PDX در پورتلند در ایالت اورگن آمریکا برگزار می‌شد. در این فستیوال موزیسین‌های جوان علاقه‌مند فضای اجراها را پر از انرژی می‌کردند. اما باز هم جامعه جاز در پورتلند یک کانون مرکزی کم داشت. در سال ۲۰۱۷ یک کمدی‌کنسرت به نام جک لندن روی صحنه رفت و همین باعث شد تعدادی از موزیسین‌ها یک خانهٔ جدید پیدا کنند و جریانی از فعالیت‌های موسیقایی در آنجا پا بگیرد. رستوران‌کلابی به‌نام ۱۹۰۵ نیز همین موقع آغاز به کار کرد و بسیاری از کومبوها (گروه‌های موسیقی جاز) در آن مشغول شدند و جم‌سشن‌های (۱) زیادی آنجا برگزار شد. بعضی بارهای کوچکتر مثل ترن ترن ترن (۲) و نو فان محفلی برای نوازنده‌های آوانگارد با سبک و صدای هنجارشکن بودند.
پی دی اکس در بین همه این سازمان‌ها و فعالیت‌های محلی، بهترین بستر بومی و بین‌المللی برای موزیسین‌های جوان بود. این سازمان یک موسسه غیرانتفاعی بود که فستیوالی برگزار می‌کرد و از بهترین استعدادها استفاده می‌کرد. پورتلند یک گروه آهنگسازان جاز هم داشت که یک ارکستر مجلسی داشتند و خود اعضا یا موزیسین‌های مدعو در آن اجرا می‌کردند. این گروه بیش از سی آلبوم با همکاری نشر PJCE منتشر کردند.
سانفرانسیسکو
سانفرانسیسکو در جاز شهری است با گذشتهٔ رنگارنگ و صحنه‌های زیبا و هیجان‌انگیز امروزی. اس اف جاز سنتر (SFJAZZ) با ۳۵ سال قدمت، نقطه‌ای کانونی و مهم است. این مرکز نخستین ساختمان ساده‌ای است که در آمریکا وقف موسیقی جاز شده است. در این مرکز کلاس‌ها، کنسرت‌ها و جلسات گفت‌وگو برگزار می‌شود و دو گروه موسیقی به نام‌های آل استار (که مخصوص نوجوانان است) و گروه دوشنبه شب در اینجا فعالیت دارند و حمایت می‌شوند. اما موسسات دیگر سانفرانسیسکو فقط موزیسین‌های بومی را حمایت می‌کنند. در این شهر هم مثل بقیه مراکز موسیقی جاز، کلاب‌هایی هستند که بعضی در مناسبت‌های خاص و بعضی دیگر در همهٔ ایام سال میزبان اجرای موزیسین‌های جاز هستند. مراکز هنرهای نمایشی در برکلی و دانشگاه استنفورد نیز همیشه در برنامه‌های خود بخشی برای موسیقی جاز دارند.
ایستگاه رادیویی عمومی KCSM از دانشگاه سن متئو پخش می‌شود و قطعات فوق‌العاده‌ای از جاز، بلوز و افروکوبن پخش می‌کند.
پانوشت:
۱. دورهمی‌های خودمانی اهالی جاز
۲. Turn Turn Turn
منبع: Downbeat
