موسیقی فیوژن یا تلفیقی به سبکی از موسیقی گفته میشود که در آن مولفههای دو یا چند سبک با هم تلفیق میشود. اگر کنجکاوید با سبکهای مختلف موسیقی آشنا شوید میتوانید در قسمت سبکهای موسیقی در مجله پیانو باربد مطالب را دنبال کنید. در این نوشته با اصلاح موسیقی فیوژن یا تلفیقی آشنا میشویم.
فیوژن
یکی از معانی واژهٔ «فیوژن»، آمیختن و پیوستگی یا ترکیب است. به نظر میرسد نخستین کاربرد این واژه در موسیقی به حدود پنجاه سال پیش برمیگردد، یعنی زمانی که در موسیقی جاز بعضی موزیسینها بداههنوازی و هارمونی جاز را با مولفههایی از سبکهای مختلف مثل راک، فانک، ریتم اند بلوز و…، تلفیق کردند. این سبک جدید «جازفیوژن» یا «فیوژن» نامیده شد. در موسیقی جازفیوژن معمولا از سازهایی مثل پیانو و کنترباس استفاده نمیشود و درعوض سازهای الکتریک حضور بسیار پررنگی دارند. آرایش سازها در این سبک به موسیقی راک بسیار نزدیک است.
موسیقی جازفیوژن؛ جازراک
اصطلاح جازراک که گاهی معادل جازفیوژن به کار میرود، به زمانی برمیگردد که در دهه ۱۹۷۰ گروههای موسیقی راک مولفههای جاز را در موسیقی خود به کار میگرفتند. تا اواخر دهه ۱۹۶۰ موسیقی راک و جاز دو سبک مجزا بودند. آن زمان در آمریکا پرطرفدارترین سبک موسیقی موسیقی راک بود و موسیقی جاز به آن شیوه کلاسیک خود دیگر رواج اولیه را نداشت.
لری کوریل (Larry Coryell) یا به قولی پدرخوانده فیوژن، کسی بود که با موسیقی راک اند رول بزرگ شده بود. او گروه The Free Spirit را تاسیس کرد که نخستین گروه سبک جازراک بود. در بعضی از تعاریف، جازراک را پرشدتترین، وحشیترین و الکتریکیشدهترین نوع جازفیوژن میدانند. عدهای از موزیسینها نیز میگویند که جازراک تلاشی بود در اواخر دهه ۶۰ برای تلفیق ویژگیهای ذاتی راک با خشمهای بداههای که در جاز بود. موسیقی راک غالبا بر سادگی و رک بودن بیشتر از مهارت در نوازندگی تاکید داشت. به همین دلیل جازراک میتوانست گونه هنرمندانهتری از راک تلقی شود. پیشتازان فیوژن بر مولفههایی مثل هیجان، الکتریسیته، انرژی و شدت صدا تاکید زیادی داشتند.
استوارت نیکلسون (Stuart Nicholson)، ژورنالیست موسیقی، معتقد است که جازراک مساوی همان جاز آزاد است و در سالهای ۱۹۶۰ در آستانه خلق یک زبان موسیقایی جدید بود. به گفته او آلبومهای Emergency اثر تونی ویلیامز (Tonny Williams) و Agharta از مایلز دیویس (Miles Davis) میتوانست خود را به عنوان یک ژانر مستقل و متفاوت از آثار قبلی معرفی کند، اما بازار موسیقی مانع گسترش این امر شد و باعث شد این سبک در زمره یکی از گونههای جاز اینفلکتد قرار گیرد که درنهایت در اواخر دهه ۱۹۷۰ از رادیو پخش میشد.
موسیقی تلفیقی امریکا در دهه ۱۹۷۰ در انگلیس با موسیقی پراگرسیوراک و سایکدلیک ترکیب شد و گروههایی مثل Brand X ، Bruford، Nucleus و Soft Machine از گروههایی بودند که از این سبکها استفاده بسیاری میکردند.
موسیقی فیوژن
اندکی پس از رایج شدن سبک جازفیوژن، واژه فیوژن بهتدریج به هر نوع تلفیق یا ترکیب مولفههای یک سبک موسیقی با سبکهای دیگر اطلاق شد و امروزه به هر موسیقی که ویژگیهای دو یا چند سبک در آنها دیده میشود اصطلاحا موسیقی فیوژن یا تلفیقی گفته میشود. تلفیق یا فیوژن علاوه بر اینکه یک سبک است میتواند یک سنت و رویکرد در موسیقی در نظر گرفته شود.
موسیقی فیوژن یا تلفیقی در ایران
در ایران در بین اهالی موسیقی، بر سر چیستی موسیقی تلفیقی اتفاق نظر وجود ندارد و حتی برخی موزیسنها اساسا قائل به وجود سبکی به نام موسیقی تلفیقی نیستند. به هر جهت، با ویژگیهایی که برای موسیقی فیوژن یا تلفیقی برشمردیم امروزه بسیاری از گروههای موسیقی، نوازندهها و آهنگسازها را میتوان در دسته سبک موسیقی تلفیقی قرار داد که مجال نام بردن از همه آنها در یک نوشته نیست. ظاهرا نخستین گروهی که در بین برخی از نشریات و رسانههای موسیقی و طرفداران به گروه تلفیقی مشهور شد گروه دنگشو بود. پس از آن گروه پالت و بعدها گروههای بسیار دیگری در این سبک موسیقی فعالیت کردند که از بین آنها (به ترتیب سال تاسیس) میتوان به گروههایی مثل گروه دارکوب، بمرانی، چارتار، دال، داماهی، و… اشاره کرد. از بین نوازندگان و آهنگسازان در سبک موسیقی تلفیقی نیز میتوان افرادی مثل سهراب پورناظری، علی قمصری، داود آزاد، محسن نامجو و… را نام برد.
در بسیاری موارد این گروهها و افراد در آثار خود از موسیقی و سازهای خارجی در کنار موسیقی و سازهای ایرانی استفاده میکنند. البته هر کدام از این آثار با هم تفاوتهای بسیاری دارند و توجه مخاطبان خاصی را به خود جلب میکنند. برخی مخاطبان وسیعتری دارند و به موسیقی پاپیولار نزدیکترند. برخی نیز با اینکه سازندگان شناختهشدهای ندارند، مورد توجه جشنوارهها، جوایز و موزیسینها در سطح بینالمللی واقع میشوند.
منبع:
Wikipedia