هنگامی که تصمیم به خرید ساز چنگ می‌گیرید، تنوع بالای مدل‌های چنگ قطعا اولین موضوعی است که با آن مواجه می‌شوید. ساز چنگ در اولین تقسیم‌بندی خود به دو دسته چنگ سلتیک (لور هارپ) و چنگ کنسرت (چنگ پدال‌دار) تقسیم می‌شود. فرض کنیم که تصمیم به خرید چنگ سلتیک بگیرید. آن وقت با انواع مدل‌های چنگ سلتیک مواجه می‌شوید. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که منجر به تولید تن صدا و رنگ صدایی متفاوت می‌شود، جنس سیم چنگ است که در مدل‌های مختلف با هم فرق دارد. در این مطلب در مجله پیانو باربد، ضمن مقایسه دو نوع سیم چنگ، دو مدل چنگ سلتیک از برند کَمَک (Camac) را نیز باهم مقایسه می‌کنیم.
مقایسه انواع سیم چنگ
یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین صدا و رنگ صدای ساز چنگ شما، جنس سیم آن است. سیم‌های چنگ به طور عمده از جنس نایلون، روده حیوانات یا فلز هستند. در برخی از انواع، یک سیم چنگ، ترکیبی از دو جنس ماده است. در ادامه به مقایسه سیم‌های چنگ ساخته شده از نایلون و سیم‌های چنگ ساخته شده از روده حیوانات که به آن گات می‌گویند، می‌پردازیم.
سیم چنگ GUT یا روده
به طور تاریخی، روده (Gut)، ماده اصلی ساخت سیم‌های چنگ بوده است. صدای این نوع سیم را «تامپی» (thumpy) می‌گویند که برای جنس صدای حاصل از درامز به کار می رود که صدای حجیم و توپر و اصطلاحا گرد دارد. قیمت این سیم چنگ، نسبتا زیادتر است و فوق‌العاده نسبت به تغییرات رطوبت هوا حساس و آسیب‌پذیر است و چنین شرایطی باعث می‌شود که این نوع سیم چنگ مدام نیاز به کوک کردن داشته باشد. سیم چنگ گات چون هم رطوبت و هم عرق و چربی دست نوازنده را به خود جذب می‌کند باید به صورت مرتب تعویض شود.
سیم روده، بیشتر برای چنگ‌های پدال‌دار استفاده می‌شوند و صدایی نرم و عمیق ایجاد می‌کنند، اما زمانی هم که برای چنگ‌های سلتیک استفاده می‌شود این خاصیت رنگ صوتی را به آن می‌دهند. صدای سیم‌های گات یا روده، نسبت به سیم های نایلون و کربن، نرم‌تر است و خشن و زنگ‌دار نیست. این جنس صدا، برای موسیقی کلاسیک و موسیقی جاز عالی است.
سیم‌های روده‌ای کشش بیشتری دارند و به همین خاطر برای ارتعاش آن‌ها به نیرو و قدرت بیشتری نیاز است. این جنس سیم سخت‌تر است و برای همین راحت‌تر ممکن است به پوست دست آسیب بزند. به این خاطر که جنس این سیم از روده گاو ویا گوسفند است نسبت به نوسانات دما و رطوبت هوا بسیار حساس است و راحت‌تر می‌شکند و پاره می‌شود. به این نکته توجه کنید که از سیم ۲۷ به بعد چنگ‌ها، سیم‌ها فلزی هستند یا هسته فلزی دارند.
خوب است بدانیم که هر چنگ برای صدا و کشش نوع خاصی از سیم ساخته می‌شود، این موضوع به این معنا است که معمولا این امکان وجود ندارد که جنس سیم چنگ را تغییر بدهید.
سیم چنگ نایلون
سیم نایلون شایع‌ترین سیم برای چنگ‌های سلتیک است. سیم‌های نایلون صدایی شفاف و گرم دارند و به طور معمول نسبت به تغییرات رطوبت حساس نیستند. این نوع سیم فقط وقتی بشکنند و پاره شوند نیاز است که تعویض شوند. سیم نایلون، نسبت به سیم گات و سیم کربن صدایی روشن‌تر وشفاف‌تر دارد. سیم نایلون در واقع سیمی چندکاره است، به این معنی که برای نواختن سبک‌های مختلف موسیقی مناسب است. (بگذریم که به اندازه سیم گات نمی‌تواند صدای عمیق و نرم ایجاد کند).
نسبت به سیم گات یا روده، کشش سیم نایلون، کمتر است و به همین دلیل قدرت کمتری برای نواختن نیاز دارد و برای نوآموزان و مبتدی‌ها مناسب‌تر است. به این دلیل که این سیم‌ها مصنوعی هستند نسبت به سیم گات یا روده در برابر نوسانات دما و رطوبت مقاوم تر هستند و اغلب پاره نمی‌شوند. این سیم چند روز بعد از اینکه روی چنگ نصب شد، کش می‌آید و در مقایسه انواع دیگر سیم زمان بیشتری برای ثابت کردن آن نیاز است. سیم‌های نایلون در حال حاضر بیشترین استفاده را برای چنگ‌های سلتیک دارد.
مقایسه دو مدل از چنگ‌های سلتیک کَمَک (Camac): مدل Korrigan و Melusine
هنگام تصمیم‌گیری برای خرید چنگ سلتیک، شاید یکی از اولین مسائلی که به ذهن شما خطور می‌کند قیمت ساز چنگ است. مورد دیگری که باید در مورد آن تصمیم بگیرید انتخاب برند قابل اطمینان است. و در نهایت باید مدل مناسب خودتان را انتخاب کنید. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، توصیه می‌کنیم مطلب راهنمای نوآموزان برای انتخاب یک ساز چنگ یا هارپ را بخوانید. تفاوت قیمت چنگ‌ها در وهله اول به برند آن، یعنی کارخانه سازنده آن برمی‌گردد. هرچه یک برند، معتبرتر باشد، یعنی سابقه موفق بیشتری در ساخت ساز چنگ دارد و طبیعتا از نیروی متخصص و ماهرتر، ایده‌های برتر و مواد اولیه مرغوب‌تر در ساخت سازهای خود استفاده می‌کند و این موضوع بر قیمت ساز چنگ تاثیرگذار است. یکی از شناخته‌شده‌ترین برندهای چنگ در جهان، برند کمک (Camac) است. کمپانی کمک با ۵۰ سال سابقه موفق در صنعت موسیقی موفق شده تا نشان افتخار اصالت و کیفیت از دولت فرانسه دریافت کند. برای آشنایی با این برند، مطلب تاریخچه چنگ کمک می‌تواند به شما کمک کند. در ادامه دو مدل چنگ سلتیک از برند کَمَک را با هم مقایسه می‌کنیم.
ساختمان و اجزای چنگ سلتیک
همان‌طور که در تصویر می‌بینید، ساز چنگ از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که جنس ماده تشکیل دهنده هر کدام و نوع طراحی و مهندسی اجزا بر دوام، کیفیت و صدادهی ساز تاثیرگذار است.
مدل Korrigan برای کسانی ایده‌آل است که به دنبال یک چنگ سلتیک با سیم‌هایی از جنس روده یا گات (gut) می‌گردند. این مدل چنگ سلتیک بسیار به چنگ‌های پدالی شبیه است. این چنگ به طور ویژه برای هنرآموزانی مناسب است که دیرتر می‌خواهند به سمت چنگ پدال‌دار بروند. به این دلیل که بسیاری چنگ‌نوازان از چنگ سلتیک شروع می‌کنند و به سمت چنگ پدال‌دار می‌روند، این مدل چنگ به دلیل نزدیک بودن صدای آن به چنگ پدال‌دار، به نوازنده اجازه می‌دهد که گرچه یک چنگ سلتیک را می‌نوازد، اما جنس صدایی شبیه چنگ پدال‌دار داشته باشد.
مدل Melusine، چهل سال قدمت دارد و تا به حال اعتبار خود را ثابت کرده است. این مدل چنگ انتخاب اصلی بسیاری از مدارس موسیقی و کنسرواتورها است. سیم‌های این چنگ از جنس نایلون است و این بزرگ‌ترین تفاوت آن با مدل دیگر است.
همان‌طور که در توصیف ساختمان چنگ‌های سلتیک دیدیم، قسمت‌های انتهای ساز را که به شکل پاهای کوچکی هستند leg یا foot می‌گویند. هر دوی این مدل‌های چنگ کمک، دارای دو نسخه هستند که در یکی این پاها کوتاه است و در دیگری بلندتر است و به همین خاطر بر ارتفاع ساز تاثیر می‌گذارد. اما به طور کلی مدل Korrigan ، اندکی از نظر وزن و اندازه‌ها از مدل Melusine بزرگ‌تر است، اما سایر بخش‌هایی چوبی هر دو ساز یکسان هستند. از نظر قیمت نیز مدل Melusine، ارزان‌تر است.
